襤莽喧硃紳莉喝梭 Bar覺 Müzakereleri: Görümelerden ne ç覺kt覺?
Toplant覺n覺n yap覺l覺p yap覺lmayaca覺n覺n tart覺覺ld覺覺 ve taraflar覺n çözüm konusundaki görülerinin birbirinden 180 derece z覺t olduu bir dönemde al覺nan kararlar, küçük ama önemli ad覺mlar olarak deerlendirilebilir.
襤莽喧硃紳莉喝梭
Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. 襤lyas Kemalolu, 襤莽喧硃紳莉喝梭 bar覺 müzakerelerinin önemini ve al覺nan kararlar覺 AA Analiz için kaleme ald覺.
***
Son günlerde Türkiye, uluslararas覺 toplant覺lara ev sahiplii yapmas覺 sebebiyle tüm dünyan覺n ilgi oda覺 oldu. Türkiye’nin uluslararas覺 arenada artan etkisine paralel olarak Ankara, dünyadaki birçok sorunun çözümünde önemli bir rol oynuyor. Bu sorunlardan biri de üçüncü y覺l覺 tamamlanan Rusya-Ukrayna Sava覺'd覺r.
AA'n覺n WhatsApp kanallar覺na kat覺l覺n, önemli gelimeler cebinize düsün.
Gündemdeki gelimeler, özel haber, analiz, fotoraf ve videolar için
Anl覺k gelimeler için
Türkiye’nin baar覺l覺 diplomasisinin bir sonucu olarak 襤莽喧硃紳莉喝梭 Müzakereleri
Rusya ile Ukrayna yetkilileri son kez 2022’de yine 襤莽喧硃紳莉喝梭’da bir araya gelmiti. 16 May覺s 2025’te taraflar覺n tekrar 襤莽喧硃紳莉喝梭’da bir araya gelmeleri asl覺nda son görümenin de 襤莽喧硃紳莉喝梭’da yap覺lm覺 olmas覺yla dorudan ilgilidir. Zira Rusya Devlet Bakan覺 Vladimir Putin toplant覺n覺n 襤莽喧硃紳莉喝梭’da yap覺lmas覺n覺 teklif ederken taraflar覺n görümelerin kald覺覺 yerden devam etmesi gerektii mesaj覺n覺 da vermitir.
2022’de Rusya ve Ukrayna yetkilileri bar覺 konusunda anlam覺, ancak Kremlin’e göre “Ukrayna, Bat覺’n覺n da müdahalesiyle al覺nan kararlar覺 hayata geçirmekten vazgeçmiti". Görümenin 襤莽喧硃紳莉喝梭 olarak seçilmesinin bir baka sebebi, Türkiye’nin sava覺n balad覺覺 tarihten itibaren taraflar覺 bar覺t覺rma konusunda büyük çaba sarf etmesi ve denge politikas覺 izleyerek her iki ülke ile de gelitirilen yak覺n ibirliini sürdürmeye baarmas覺d覺r. Türkiye, bu süreçte her iki ülke aç覺s覺ndan da önemli rol oynayan bir ülke oldu ve olmaya da devam ediyor.
Asl覺nda 15 May覺s’ta yaananlar göz önünde bulundurulduunda, 16 May覺s’taki görümenin de Türkiye’nin çabas覺yla gerçekletii anla覺l覺yor. Zira taraflar görümenin 15 May覺s’ta yap覺laca覺 konusunda anlamalar覺na ve toplant覺y覺 herhangi bir ön art olmadan yapacaklar覺n覺 ileri sürmelerine ramen toplant覺 saati ile gündemi konusunda dahi fikir birliine varamad覺lar ve son ana kadar da toplant覺n覺n olup olmayaca覺 belli deildi. Rusya’n覺n, muhtemelen kar覺 taraf覺n hareket alan覺n覺 s覺n覺rland覺rmak için müzakere heyetini son anda aç覺klamas覺 ve Ukrayna Devlet Bakan覺 Volodimir Zelenskiy’in, Putin’in de müzakerelere kat覺lmas覺nda 覺srar etmesi, belirsizliin artmas覺nda önemli rol oynad覺. Türk yetkililerinin 襤莽喧硃紳莉喝梭 görümelerinin, vazgeçilmemesi gereken son anslardan biri olabileceini dile getirmesi ve taraflarla sürekli görüme halinde olmas覺, bu toplant覺n覺n gerçeklemesinde de bundan sonraki süreçte görümelerin sürdürülmesinde de belirleyici rol oynad覺.
襤莽喧硃紳莉喝梭 bar覺 müzakerelerinden ç覺kan sonuç
Tüm dünyan覺n yak覺ndan takip ettii görümede taraflar bin kiiye kar覺l覺k bin kiinin takas edilecei konusunda anlamaya vard覺lar. Bu, sava覺n balang覺c覺ndan itibaren bu en büyük esir takas覺 olacakt覺r. Rusya’y覺 temsilen zirveye kat覺lan Putin’in müaviri Vladimir Medinskiy görümeden memnun kald覺klar覺n覺 aç覺klarken Ukrayna taraf覺 liderler seviyesinde görümenin yap覺lmas覺n覺 istedi. Yine toplant覺dan ç覺kan önemli sonuçlardan biri de taraflar覺n atekesin ilan覺 ile ilgili kendi planlar覺n覺 haz覺rlamalar覺 ve söz konusu planlar覺n覺 birbirleriyle paylamalar覺ndan sonra da görümelerin sürdürülmesi konusunda anlamaya varmalar覺 oldu. Peki al覺nan bu kararlar, uluslararas覺 kamuoyunun beklentilerini kar覺lad覺 m覺?
Toplant覺n覺n yap覺l覺p yap覺lmayaca覺n覺n tart覺覺ld覺覺 ve taraflar覺n çözüm konusundaki görülerinin birbirinden 180 derece z覺t olduu bir dönemde al覺nan bu kararlar, küçük ama önemli ad覺mlar olarak deerlendirilebilir. Nitekim kimse bir görümeyle atekesin ilan edileceini, taraflar覺n tüm sorunlar覺 çözeceini beklemiyordu. Dolay覺s覺yla esir takas覺 konusunda anlamaya var覺lmas覺 ve her iki ülke yetkililerinin de görümelerin sürdürülmesi konusunda mutab覺k kalmas覺, bundan sonraki süreç için umut verici oldu. Türkiye Cumhuriyeti D覺ileri Bakan覺 Hakan Fidan’覺n da belirttii gibi 16 May覺s, “dünya bar覺覺 için önemli bir gün” oldu.
Görüme sonuçlar覺na AB’nin tepkisi
襤莽喧硃紳莉喝梭’daki görümeye kat覺lan taraflardan farkl覺 olarak, Avrupa Birlii (AB) liderleri zirvenin sonuçlar覺n覺 olumsuz deerlendirdi. 襤ngiltere ile Polonya, Rusya’n覺n tutumunu “kabul edilemez” bulurken Fransa, Rusya’y覺 “yeni yapt覺r覺mlarla” tehdit etti. Almanya Babakan覺 Friedrich Merz ise hayal k覺r覺kl覺覺na urad覺klar覺n覺 belirtse de görümeyi yine de “olumlu bir sinyal” olarak nitelendirdi. Avrupa ülkelerinin bu yakla覺m覺n覺n en büyük sebeplerinden biri üphesiz tüm bu süreçlerin d覺覺nda b覺rak覺lmas覺d覺r.
Dier taraftan Rusya’n覺n atekesin ilan覺 için ileri sürdüü, Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’un idari s覺n覺rlar覺ndan Ukrayna birliklerinin ç覺kart覺lmas覺 ve bu topraklar覺n Rusya taraf覺ndan tan覺nmas覺, Ukrayna’n覺n silahs覺zlat覺r覺lmas覺 gibi artlar üphesiz AB ülkelerinin ç覺kar覺na deildir. Kremlin söz konusu artlar yerine getirilmedii takdirde atekesin ilan edilmeyeceini dile getirirken atekesin hem Ukrayna hem de AB taraf覺ndan Ukrayna’y覺 güçlendirmek ve daha fazla silahland覺rmak için kullan覺lmak istedii görüündedir. Bu sebeple, Moskova “önce mutabakat, sonra atekes” derken, Kiev ve AB ülkeleri “önce atekes, sonra görümeler” tezini savunuyorlar.
Rusya-Ukrayna sava覺, AB ülkelerini hem siyasi hem de ekonomik olarak fazlas覺yla yordu ve Ukrayna’ya gösterilen destek her geçen gün daha fazla sorgulanmaya baland覺. Ancak Rusya’n覺n ileri sürdüü artlar覺n yerine getirilmesi, Rusya’n覺n zaferinin kabulü anlam覺na geldiinden dolay覺 AB ülkeleri Ukrayna’ya verdikleri destei devam ettiriyorlar. Kald覺 ki AB ülkelerinin Ukrayna ile nadir elementler anlamas覺n覺 imzalayan Amerika Birleik Devletleri'nden (ABD) farkl覺 olarak Ukrayna’ya verdikleri “destein” kar覺l覺覺n覺 nas覺l alaca覺 da kesinlemi deildir. Bu nedenle, AB ülkeleri hem görümelere kat覺lmak hem de var覺lacak anlaman覺n kendi ç覺karlar覺n覺 gözetmesini istiyorlar.
Rusya-Ukrayna bar覺覺n覺n anahtar覺, Putin-Trump görümesinde mi?
ABD, Ukrayna’da hem siyasi hem de ekonomik isteklerini elde etti. AB’yi kendine yeniden muhtaç hale getiren Washington, muhtemel Moskova-Berlin-Paris eksenini de bozdu. ABD, AB ile enerji ve askeri alanlarda gelitirilen ibirliinin yan覺 s覺ra Ukrayna ile de nadir elementler anlamas覺 imzalayarak ekonomik kay覺plar覺n覺 da fazlas覺yla telafi etti. Ancak ABD yönetimi bunlarla yetinmek istemiyor. ABD Bakan覺 Donald Trump er ya da geç salanacak bar覺覺n ba mimar覺 olmak istiyor. Nitekim Türkiye’deki görümeleri desteklemesine ve D覺ileri Bakan覺 Marco Rubio’yu 襤莽喧硃紳莉喝梭’a göndermesine ramen Trump, Rusya ile Ukrayna’n覺n yakla覺mlar覺n覺n çok farkl覺 olduunu ve Ukrayna’da bar覺覺n anahtar覺n覺n kendisinin Putin ile görümesinde olduunu dile getirdi.
Putin bugünkü artlarda Zelenskiy ile bir araya gelmeyi reddediyor. Rus yetkililer bu yakla覺mla “gayrimeru lider” olarak gördükleri Zelenskiy’e meruiyet kazand覺rmak istemedikleri gibi ancak heyetlerin temel konularda anlamaya vard覺覺nda liderlerin bir araya gelme prensibini savunuyorlar. Dier taraftan Kremlin, Putin’in yak覺n zamanda Trump ile bir araya gelebileceini ve Ukrayna dahil olmak üzere uluslararas覺 sorunlar覺 ele almak istediklerini aç覺klad覺.
Trump’覺n konuyla ilgili üzerinde durduu bir baka husus ise her iki taraf覺n da taviz vermek zorunda kalaca覺d覺r. ABD’li yetkililerin aç覺klamalar覺na bak覺ld覺覺nda Washington, Ukrayna’dan toprak bütünlüü 覺srar覺ndan Rusya’dan ise Ukrayna’n覺n silahs覺zlat覺r覺lmas覺 ve Ukrayna’ya Bat覺l覺 birliklerin konuland覺r覺lmamas覺 konusundaki 覺srar覺ndan vazgeçmelerini istiyor. Washington tüm bu aç覺klamalar覺 yaparken ayr覺ca Ukrayna’y覺 destei kesmekle, Rusya’ya ise yapt覺r覺mlar覺 art覺rmakla da tehdit ediyor. Trump’覺n aç覺klamalar覺 her iki ülke üzerinde etkili olmakla birlikte bunlardan ba覺ms覺z olarak taraflar da art覺k bar覺覺n tesisini istiyorlar.
Dolay覺s覺yla her iki ülke de 襤莽喧硃紳莉喝梭 Zirvesi’nin de gösterdii gibi en küçük f覺rsat覺 deerlendirmeye çal覺覺yor. Bundan dolay覺 önümüzdeki günlerde Trump-Putin görümesinin de yeni bir Rusya-Ukrayna zirvesinin de gerçeklemesi muhtemeldir ki Türkiye de tüm bu süreçte aynen Karaba ve Suriye konular覺nda olduu gibi barol oynamaya ve dünya bar覺覺na katk覺 salamaya devam edecektir.
[Prof. Dr. 襤lyas Kemalolu Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü Öretim Üyesidir.]
* Makalelerdeki fikirler yazar覺na aittir ve Anadolu Ajans覺n覺n editoryal politikas覺n覺 yans覺tmayabilir.
Anadolu Ajans覺 web sitesinde, AA Haber Ak覺 Sistemi (HAS) 羹zerinden abonelere sunulan haberler, 繹zetlenerek yay覺mlanmaktad覺r. Abonelik i癟in l羹tfen iletiime ge癟iniz.
