365bet体育在线世界杯

Özgür Dikmen, Netanyahu’nun Trump ile bozulan ili艧kilerinin perde arkas谋n谋 ve giderek azalan me艧ruiyetini AA Analiz için kaleme ald谋.

***

陌蝉谤补颈濒 Ba艧bakan谋 Binyamin Netanyahu’nun uzun siyasi hayat谋n谋n en s谋k谋nt谋l谋 dönemi Aral谋k 2022’de ba艧lad谋. Netanyahu, 陌蝉谤补颈濒 tarihinin en sa臒c谋 hükümetini kurmas谋n谋n ard谋ndan 陌蝉谤补颈濒 Anayasa Mahkemesi'nin yap谋s谋nda de臒i艧ikli臒e gitme planlar谋ndan ötürü Ocak 2023’ten itibaren toplumun çe艧itli kesimlerinden yo臒un protestolarla kar艧谋la艧t谋.

Her ne kadar krizin ba艧lang谋c谋 olarak genellikle 7 Ekim kabul edilse de Ocak 2023’ten itibaren 陌蝉谤补颈濒 ordu kurmaylar谋yla ya艧anan ve daha önce benzeri görülmemi艧 boyutlara ula艧an gerilim, 7 Ekim’e giden sürecin temel belirleyicilerinden biri oldu. Devlet içerisinde ciddi ayr谋艧malara yol açan süreç, Netanyahu’ya istihbarat ak谋艧谋n谋n bilinçli olarak sekteye u臒ramas谋yla sonuçland谋.

7 Ekim sonras谋nda Netanyahu’nun siyasi kaderi, onu bir ulusal güvenlik sorunu olarak gören ordu kurmaylar谋 ve Benny Gantz gibi ordu kökenli siyasetçiler ile sava艧 ortam谋nda yükselen sa臒c谋 dalgadan faydalanarak Netanyahu’yu siyasetten silmek isteyen Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich gibi radikal sa臒c谋lar谋n tehditleri aras谋nda s谋k谋艧t谋.

Netanyahu kö艧eye mi s谋k谋艧谋yor?

Netanyahu bu süreçte çe艧itli hamlelerle siyaseten sa臒 kalmay谋 ba艧arm谋艧 olsa da 陌蝉谤补颈濒 siyasi sahnesinde çok bir 艧ey de臒i艧mi艧 de臒il. Ancak eski ABD Ba艧kan谋 Joe Biden ya臒murundan kaçarken Donald Trump dolusuna tutulmu艧 daha zay谋f bir Netanyahu var.

Biden’谋n ba艧kanl谋臒谋n谋n son aylar谋nda, 陌蝉谤补颈濒’in Gazze’de yürüttü臒ü katliam ve i艧gale yönelik ABD’den temkinli baz谋 ele艧tiriler ve a臒谋r bombard谋man ekipmanlar谋n谋n teslimat谋n谋n durdurulmas谋 gibi s谋n谋rl谋 k谋s谋tlamalar gelse de 陌蝉谤补颈濒 yo臒un askeri ve mali deste臒i almaya devam etti.

Bu s谋n谋rl谋 k谋s谋tlamalara ra臒men Netanyahu, Kas谋m 2024’te Trump’谋n ABD Ba艧kan谋 seçilmesini kendisi için mutlak bir kurtulu艧 olarak görmekteydi. Trump’谋n ilk dönemi, 陌蝉谤补颈濒’in ABD’den rekor düzeyde mali, askeri ve diplomatik destek ald谋臒谋; Kudüs’ün ba艧kent olarak tan谋nd谋臒谋 ve Abraham Anla艧malar谋 gibi ad谋mlarla bölgenin en zengin aktörleriyle bir araya gelerek diplomatik gücünün zirvesine ula艧t谋臒谋 bir dönem oldu.

Dolay谋s谋yla Trump’谋n ikinci dönemi hem Netanyahu hem de bölgedeki di臒er aktörler taraf谋ndan 陌蝉谤补颈濒’in bölgedeki gücünün yeni zirveler görece臒i bir dönem olarak beklenmekteydi. Durum bir yönüyle beklendi臒i gibi de oldu. Trump, Biden’谋n teslimat谋n谋 durdurdu臒u a臒谋r bombard谋man ekipmanlar谋n谋n yeniden gönderilmesinin önünü açt谋 ve ba艧kanl谋臒谋n谋n ilk iki ay谋nda, ABD Kongresi’ni baypas ederek toplam 12 milyar dolarl谋k silah yard谋m谋nda bulundu. Ocak 2025 sonras谋ndaki bu geli艧meler, ABD ile 陌蝉谤补颈濒 aras谋ndaki ili艧kilerin genel seyrinde ola臒anüstü bir duruma i艧aret etmese de ayn谋 dönemde Trump ile Netanyahu aras谋nda bir gerilimin ortaya ç谋kmas谋na sahne oldu.

Trump’谋n ikinci döneminde Orta Do臒u’da temellerini atmak istedi臒i yeni düzen ve Netanyahu’nun 陌蝉谤补颈濒’deki gelece臒i üzerinden bu yeni plana tavizsiz bir 艧ekilde kar艧谋 ç谋kmas谋 bu gerilimin kayna臒谋 olarak gösterilebilir. Trump’谋n ilk ba艧kanl谋k dönemiyle ikinci ba艧kanl谋k döneminin ilk diplomatik ziyaretleri iki dönem aras谋ndaki ciddi farkl谋l谋klar da bahsi geçen gerilime 谋艧谋k tutuyor.

May谋s 2017’deki ilk diplomatik turunda Suudi Arabistan ve 陌蝉谤补颈濒’i ziyaret eden Trump, Suudi Arabistan’da Abraham Anla艧malar谋n谋n temellerini atm谋艧t谋. O dönem 陌蝉谤补颈濒 için büyük bir destek olan bu ziyaretten k谋sa bir süre sonra da Kudüs’ü 陌蝉谤补颈濒’in ba艧kenti olarak tan谋m谋艧 ve ABD elçili臒ini Tel Aviv’den Kudüs’e ta艧谋ma karar谋 alm谋艧t谋.

Trump 13-16 May谋s aras谋nda gerçekle艧tirdi臒i ikinci döneminin ilk diplomatik ziyaretinde yine Orta Do臒u’ya yöneldi. Ancak bu ziyaretin 2017’deki ilk ziyaretle aras谋ndaki farklardan en büyü臒ü 陌蝉谤补颈濒’e program谋nda yer ay谋rmamas谋 oldu. Bunun yan谋 s谋ra, Doha’y谋 ziyaret ederek yak谋n zamana kadar Hamas’a aç谋k destek vermesiyle öne ç谋kan Katar’a giden ilk ABD Ba艧kan谋 olmas谋, Trump’谋n 陌蝉谤补颈濒’e yönelik tutumundaki de臒i艧imin i艧aretlerinden biri olarak de臒erlendirildi.

Bunlara ek olarak, ABD’nin Suriye’ye uygulad谋臒谋 yapt谋r谋mlar谋 kald谋rd谋臒谋n谋 ilan etmesi ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman’谋n ev sahipli臒inde, Cumhurba艧kan谋 Recep Tayyip Erdo臒an’谋n çevrim içi kat谋l谋m谋yla Suriye Cumhurba艧kan谋 Ahmed 艦ara ile yap谋lan görü艧menin ard谋ndan yap谋lan olumlu yorumlar, 陌蝉谤补颈濒’de, özellikle de Netanyahu cephesinde pani臒e yol açt谋.

Trump’谋n Aral谋k 2024’ten bu yana birlikte çal谋艧may谋 gözden geçirdi臒i ve May谋s 2025 itibar谋yla tamamen ikna oldu臒unun i艧aretlerini verdi臒i 艦ara’y谋, 陌蝉谤补颈濒 güvenlik bürokrasisinin hala bir el-Kaide üyesi olarak de臒erlendirmekte 谋srar etmesi, 陌蝉谤补颈濒’in bölgedeki yeni durumu alg谋lamakta zorland谋臒谋n谋n i艧aretleri olarak görülebilir. Trump ve Netanyahu aras谋ndaki anla艧mazl谋臒谋n tam olarak ABD’nin kurmaya çal谋艧t谋臒谋 yeni bölgesel düzlemden kaynakland谋臒谋n谋 söylemek mümkün.

Bir yandan Gazze’de ate艧kes için 陌蝉谤补颈濒’den net bir yol haritas谋 isteyen Trump, di臒er yandan 陌蝉谤补颈濒’den ba臒谋ms谋z olarak Umman’谋n arabuluculu臒unda 陌谤补苍’la nükleer müzakereler yürütmekte. 陌蝉谤补颈濒’e füze sald谋r谋lar谋 düzenleyen 365bet体育在线世界杯’deki Husilere dönük ABD hava sald谋r谋lar谋n谋 6 May谋s’ta sona erdiren Trump, Husiler ile ABD gemilerine sald谋rmayacaklar谋na dair yine Umman’谋n arabuluculu臒unda bir anla艧maya vard谋 fakat 陌蝉谤补颈濒’e Husi sald谋r谋lar谋 anla艧man谋n kapsam谋 d谋艧谋nda kald谋.

ABD-陌蝉谤补颈濒 ili艧kisinde derin çatlaklar

Suriye dosyas谋, Trump ile Netanyahu aras谋ndaki anla艧mazl谋臒谋n en kilit konular谋ndan biri. Amerika’n谋n s谋cak çat谋艧man谋n d谋艧谋nda kald谋臒谋 bir ortamda, Suriye’de iç sava艧谋n sona ermesini ve düzenin tesisini önemseyen Trump, Türkiye’nin bu süreçteki ana rolünü çe艧itli vesilelerle vurgulad谋.

Suriye’ye hava sald谋r谋lar谋nda bulunan, kendisine yak谋n çe艧itli Dürzi ve Alevi gruplar üzerinden Suriye’yi istikrars谋zla艧t谋rma giri艧imlerinde bulunan, Suriye’deki askeri üsleri Rusya’n谋n kontrol etmesine dönük ça臒r谋larda bulunan 陌蝉谤补颈濒’in Türkiye’yle sava艧谋n e艧i臒ine gelmesi Trump ve Netanyahu aras谋ndaki ili艧kileri geren bir di臒er geli艧me oldu.

Zira 陌蝉谤补颈濒 Suriye’de düzen kurucu herhangi bir hükümetin kontrolü ele almas谋ndan çok, kaotik bir durumun devam谋n谋 ve ileride Suriye’nin bölünmesini kendi ç谋karlar谋 için en uygun durum olarak görüyor. Bu ba臒lamda 陌蝉谤补颈濒, t谋pk谋 Irak Sava艧谋 dönemindeki gibi bölgede ABD’nin güçlü bir askeri varl谋k göstermesinin 陌蝉谤补颈濒’in güvenli臒i aç谋s谋ndan hayati oldu臒unu öne sürüyor.

Buna kar艧谋t olarak, Orta Do臒u’da askeri müdahalesini gerektiren herhangi bir durumun ortaya ç谋kmas谋n谋 istemeyen ABD, Suriye’de istikrar ortam谋n谋n olu艧umu için Türkiye, Katar ve Suudi Arabistan gibi aktörlerle yap谋c谋 bir diyalog sürdürüyor.

ABD-陌蝉谤补颈濒 ili艧kilerinin en önemli gündem maddelerinden birinin 陌谤补苍 oldu臒u bilinen bir gerçek. Bu konudaki son geli艧meler ve Trump’谋n aç谋klamalar谋 陌蝉谤补颈濒 ve ABD’nin 陌谤补苍’a sald谋r谋 konusunda ayr谋艧maya ba艧lad谋臒谋n谋 gösteriyor.

陌谤补苍’a kar艧谋 艧ahin tutumuyla bilinen ve Trump’谋n bilgisi olmaks谋z谋n Netanyahu’yla 陌谤补苍’a sald谋r谋 konusunda görü艧meler yapan Trump’谋n Ulusal Güvenlik Dan谋艧man谋 Mike Waltz’un 1 May谋s’ta görevden al谋nmas谋 bu ba臒lamda en kritik dönemeçlerden biri.

Waltz’un ard谋ndan Ulusal Güvenlik Konseyi kadrosunda geni艧 bir de臒i艧ime gidilmesi de san谋landan daha köklü bir de臒i艧imin i艧areti olarak yorumlan谋yor. Bütün bunlar谋n 12 Nisan’da Umman’da ba艧layan ABD-陌谤补苍 görü艧melerinden sonra gelmesi 陌蝉谤补颈濒’in süreci manipüle etmeye çal谋艧mas谋n谋n bir sonucu olarak dü艧ünülebilir. Nitekim 陌蝉谤补颈濒’in 陌谤补苍’谋 vurma planlar谋 yapt谋臒谋na dair istihbar谋 raporlar谋n sonucunda, Trump 陌蝉谤补颈濒’in 陌谤补苍’谋 vurabilece臒ini ama bu konuda yaln谋z oldu臒unu belirtti.

7 Ekim’den bu yana 陌蝉谤补颈濒 toplumuna Gazze’yi yok etti臒ini göstermek ve böylelikle radikal sa臒c谋 partilere oy kapt谋rmamak ad谋na aç谋k bir soyk谋r谋ma imza atan Netanyahu, en yak谋n müttefiki ABD’nin Orta Do臒u soka臒谋ndaki itibar谋n谋 da toparlanmas谋 imkans谋z bir 艧ekilde ate艧e att谋.

Trump’谋n Orta Do臒u turu yat谋r谋m toplama ve silah sat谋艧谋 kadar bir hasar tespit çabas谋 olarak da görülebilir. Nitekim 陌蝉谤补颈濒’i ziyaret etmeyi艧i, Katar’a gidi艧i ve 艦ara ile görü艧mesine ek olarak 陌谤补苍 ve Husiler ile diplomatik çözüm aray谋艧谋nda olmas谋 ve en nihayetinde Waltz gibi 艧ahin isimleri uzakla艧t谋rmas谋 ABD’nin Orta Do臒u politikas谋nda sürdürülebilirli臒i belirsiz ama sert bir dönü艧e i艧aret ediyor.

Netanyahu’nun ise radikal sa臒谋n ate艧ini körükleyerek geldi臒i bu noktadan dönüp Trump’谋n istedi臒i çizgiye gelebilmesi çok olas谋 görünmüyor. Netanyahu ya Trump’la do臒rudan çat谋艧madan ABD’nin pozisyonuna üzeri örtük bir 艧ekilde kar艧谋 ç谋k谋p 陌蝉谤补颈濒 a艧谋r谋 sa臒谋n谋n liderli臒ine oynayarak politik olarak hayatta kalmay谋 deneyecek ya da f谋rt谋na geçinceye dek 陌谤补苍 dosyas谋n谋 s谋cak gündem olmaktan ç谋kar谋p Trump’la ayn谋 çizgide bulu艧acak. Yine de böyle bir atmosferde Netanyahu’nun kendisine yönelen siyasi tehditleri d谋艧ar谋da yeni çat谋艧ma alanlar谋 bularak defetme takti臒inin hemen her defas谋nda i艧e yarad谋臒谋n谋 unutmamakta fayda var.

[Özgür Dikmen, Stanford Üniversitesi Tarih Bölümü’nde doktora çal谋艧malar谋n谋 sürdürmektedir.]

* Makalelerdeki fikirler yazar谋na aittir ve Anadolu Ajans谋n谋n editoryal politikas谋n谋 yans谋tmayabilir.