365bet�����������籭

Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, Rusya-Ukrayna müzakerelerine müdahil olan liderlerin sürece etkilerini AA Analiz için kaleme aldı.

***

Rusya’nın ikinci büyük şehri St. Petersburg, 18-21 Haziran tarihlerinde Uluslararası Ekonomi Forumu’na ev sahipliği yapmaktadır. 1997 yılından itibaren yapılan ve bu sene 28'incisi gerçekleştirilen St. Petersburg Ekonomi Forumu çerçevesinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin dünyanın önemli haber ajanslarının yetkilileriyle bir araya geldi.

Vladimir Putin’e soru yönetenler arasında Anadolu Ajansı Genel Müdürü Serdar Karagöz de vardı. Serdar Karagöz, Vladimir Putin’e İsrail-İran Savaşı dolayısıyla bu günlerde ikinci plana itilen Rusya-Ukrayna Savaşı’nı sordu ve özellikle de savaşın sonlandırılma sürecinde liderlere nasıl bir rol biçildiği ve liderlerin bir araya gelebilmesi için ne tür şartların oluşması gerektiği üzerinde durdu.

Donald Trump’ın rolü

Putin, Karagöz’ün sorusunu yanıtlarken, Rusya’nın konuya bakışını ve Rusya-Ukrayna savaşının nedenlerini ve sonuçlarını özetledi; ayrıca birkaç önemli noktaya da vurgu yaptı. Rus lider ilk olarak, ABD Başkanı Donald Trump’a iki konuda katıldığını dile getirdi.

Putin’in dikkati çektiği ilk nokta, Trump’ın sık sık söylediği gibi, eğer önceki seçimleri Trump kazansaydı bu savaşın hiç başlamayacağı düşüncesidir. İkinci olarak ise Putin, Trump’ın Ukrayna’da barışı tesis etmek için harcadığı çabanın samimiyetine inandığını belirtti.

Rus liderin bu açıklamasını Ukrayna konusunda İ���ٲ��Բ��ܱ�’da yürütülen görüşmelere rağmen son günlerde olumsuz etkilenen ABD ile diyaloğu devam ettirmek istediği şeklinde yorumlamak gerekmektedir. Taraflar esir takası gibi kararları hayata geçirmeye başlasalar da barışın tesis süreci Trump’ın istediği hızda gitmemektedir.

Bundan dolayıdır ki Trump, Rusya’ya ve ondan enerji kaynakları ithal eden ülkelere yaptırımı arttırma tehdidinde bulunduğu gibi Trump’ın seçiminden sonra başlayan ve iki ülke arasındaki sorunların giderilmesini öngören Rusya ile ABD arasındaki heyetler arası görüşmelere de şimdilik ara verilmiştir. Dolayısıyla Rus lider de Trump’ın katkısını dile getirerek ABD ile diyalogdan yana olduğunu gösterdi.

Vladimir Putin’den Türkiye’ye teşekkür

Putin bu soruya cevap verirken üç kez Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın adını zikrederek kendisine teşekkür etti ve onun barışın tesisi için en fazla çaba sarf eden liderlerden biri olduğunu, esir takası ve diğer insani konuların çözümünde Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile önemli katkıda bulunduğunu açıkladı.

Nitekim İ���ٲ��Բ��ܱ�’da yapılan son görüşmede tarafların anlaştığı gibi esir ve ölen askerlerin cesetlerinin değişimi devam etmektedir. Bu konuda ve genel olarak ateşkes şartları üzerindeki çalışmaların sürdürüldüğünü de dile getiren Rus lidere göre, 22 Haziran’dan sonra yeni bir görüşme de yapılacaktır. Öyle anlaşılmaktadır ki bu görüşmeye de yine Türkiye ev sahipliği yapacaktır. 21. yüzyılın başından itibaren her iki ülkeyle de yakın işbirliği içinde olan Türkiye, gerçekten de baştan itibaren barışın tesisi için elinden geleni yaptığı gibi tüm dünyanın kendisine güven duymasını sağlayan dengeyi de kurmayı başardı.

Zelenskiy ile ilgili Moskova’nın kaygısı

Putin, kendilerinin de barışı arzuladıklarını, hatta bu çerçevede gerekirse ve özellikle ateşkes şartlarında anlaşmaya varıldığı takdirde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile görüşmeye de hazır olduğunu dile getirdi. Ancak Rus lidere göre anlaşma imzalanmadan önce Ukrayna’da devlet başkanlığı seçimlerinin yapılması, imzayı da bu seçimlerde kazanacak kişinin atması gerekmektedir.

Kremlin’in daha önce de dile getirdiği bu yaklaşıma göre, Ukrayna’da devlet başkanı seçimleri her 5 yılda bir yapıldığından 31 Mart 2024’te yeni seçimlerin gerçekleştirilmesi gerekiyordu.

Serdar Karagöz’ün sorusu çerçevesinde Putin, Ukrayna Anayasası’nda savaş sırasında seçim yapılamayacağının belirtildiğini; ancak yalnızca parlamentonun süresinin uzatılabileceğini, devlet başkanının görev süresinin uzatılmasına dair bir hüküm bulunmadığını söyledi. Buna rağmen, mevcut durumda tüm atamaların devlet başkanı tarafından yapıldığını ve bu durumun, Zelenskiy dahil tüm yetkililerin imzalarının geçersiz olduğu anlamına geldiğini ifade etti.

Putin’e göre, bu konunun Rusya’yı ilgilendiren kısmı şudur; Eğer Rusya ile Ukrayna arasında bir anlaşma yapılır ve bu anlaşmayı Zelenskiy ya da onun atadığı biri imzalarsa, seçimden sonra göreve gelecek yeni yönetim, Zelenskiy’in görev süresinin çoktan dolduğunu öne sürerek bu anlaşmayı ve alınan diğer kararları tanımayabilir. Bu da barış anlaşmasının geçersiz hale gelmesi anlamına gelir.

Kremlin ayrıca bunun zaman kazanmak için yapılabileceğini de düşünmektedir. Nitekim Rus yetkilileri de, Putin de Serdar Karagöz’ün sorusuna cevap verirken daha önce Minsk’te anlaşmaya varıldığı halde bunun uygulanmadığını ve dönemin Almanya şansölyesi Angela Merkel’in bunu yalnızca “zaman kazanmak” için yaptıklarını açıkladığını, yine İ���ٲ��Բ��ܱ�’da Rusya ile Ukrayna arasında anlaşmaya varılmasına rağmen Batı’nın müdahalesi ile Kiev’in bundan da vazgeçtiğini dile getirdi. Peki bu süreçte Ukrayna’da devlet başkanlığı seçimleri yapılabilir mi ya da bugüne kadar yapılamamasının sebepleri neler?

Ukrayna’da başkanlık seçimlerinin önündeki engeller

Ukrayna’da devlet başkanlığı seçimlerinin yapılması konusu zaman zaman Ukrayna muhalifleri tarafından da Trump’ın Zelenskiy ile özellikle yer altı kaynakları konusunda anlaşmadan önce Washinghton’da da dile getirildi. Ancak Kiev yönetimine göre, seçimlerin yapılması için de birtakım şartların oluşması gerekmektedir. Ukrayna Anayasası’na göre ülke savaş durumundayken ve sıkı yönetim ilan edilmişken seçimler yapılamamaktadır.

Zelenskiy ise en son nisan ayında sıkı yönetimi 6 Ağustos’a kadar uzattı, seçimler de sıkı yönetimin sona ermesinden en erken 6 ay içerisinde yapılabilmektedir. Buna göre de sıkı yönetim Ağustos ayında yeniden uzatılmadığı takdirde seçimler en erken ancak 2026 yılının başında yapılabilecektir. Kaldı ki bu yönde de karar öyle anlaşılmaktadır ki ya Zelenskiy kendi galibiyetinden emin olduğu takdirde ya da seçimleri kaybettiği takdirde kendisine güvenlik ve dokunulmazlık garantilerinin verilmesi konusunda yapılacak görüşmeler sonrasında verilebilecektir.

Rusya ile Ukrayna’nın, ateşkesin sağlanması için ileri sürdüğü şartların birbirinden çok farklı olması, tarafların hiçbirinin doğal olarak geri adım atmaya yanaşmaması, Kremlin’in bir kez daha Zelenskiy’in statüsünü sorgulamaya açması, Rusya-Ukrayna cephesinde barışın tesisinin kolay olmayacağını gösterdi. İsrail-İran Savaşı’nın çıkmasının da şüphesiz Rusya-Ukrayna görüşmelerine ve genel olarak ABD’nin taraflarla yapacağı pazarlıklara etkisi olacaktır. Son gelişmelerin Ukrayna’da barışın tesisine dair nasıl bir etki yarattığı konusu ise ay sonunda yine İ���ٲ��Բ��ܱ�’da gerçekleşmesi planlanan görüşmelerde aydınlığa kavuşturulacaktır.

[Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesidir.]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.