365bet体育在线世界杯

"Saint-Domingue" olarak da bilinen eski Frans谋z sömürgesi Haiti'deki köleler, 1791'de ba艧latt谋klar谋 isyanla adada köleli臒i kald谋rd谋.

Adadaki isyan谋 bast谋rmak amac谋yla Frans谋z 陌mparatoru Napolyon Bonapart, 1801 y谋l谋nda bölgeye askeri birlikler gönderdi. Ancak Frans谋z birliklerini yenilgiye u臒ratan Saint-Domingue halk谋, 1 Ocak 1804'te adan谋n ba臒谋ms谋zl谋臒谋n谋 ilan ederek, ad谋n谋 "Haiti" olarak de臒i艧tirdi.

Fransa Kral谋 10. Charles, 17 Nisan 1825'te yay谋mlad谋臒谋 kararnamede, Haiti'nin ba臒谋ms谋zl谋臒谋n谋 tan谋mak için yeni kurulan devlete 150 milyon frankl谋k "tazminat" ödemesi 艧art谋n谋 ko艧tu.

"Tazminat"谋n bir bölümü, eski köle sahipleri ile onlar谋n soyundan gelenlere ödendi. Daha sonra 90 milyon franka indirilen "tazminat" nedeniyle Haiti, 20. yüzy谋l谋n ba艧lar谋na kadar ödeme yapmak zorunda kald谋.

Haiti, 1888'e kadar Fransa'ya ana tazminat borcunu tamamlarken, bunu finanse etmek için ald谋臒谋 kredileri ancak 1952 y谋l谋nda ödeyebildi.

New York Times'谋n 2022'de yay谋mlad谋臒谋 haberde, Haiti'nin Fransa'ya 63 y谋lda yapt谋臒谋 ödemelerin yakla艧谋k 560 milyon dolar de臒erinde oldu臒u ifade edildi.

Haberde, hem Fransa'ya hem de bankalara "çifte tazminat" ödeyen Haiti'nin, bunun sonucunda yakla艧谋k 21 ile 115 milyar dolar aras谋nda ekonomik kayba u臒rad谋臒谋 belirtildi.

Fransa Cumhurba艧kan谋 Emmanuel Macron, 17 Nisan 2025'te, eski sömürgesi Haiti'ye dayatt谋臒谋 "ba臒谋ms谋zl谋k tazminat谋"n谋n etkilerinin ara艧t谋r谋lmas谋 için ortak tarih komisyonu kuruldu臒unu duyurdu.

Ba臒谋ms谋zl谋k için ödenen "tazminat"

Ekonomist Deshommes, söz konusu "tazminat谋n" Haiti'nin ekonomisi üzerindeki etkilerini AA muhabirine de臒erlendirdi.

Deshommes, geçen y谋l kurduklar谋 Haiti Ulusal 陌ade ve Tazminat Komitesi ile eski sömürgeci ülkelerin, sömürgeleri alt谋ndaki halklara verdikleri zarar谋n telafisi için çal谋艧malar yürüttüklerini söyledi.

Haitililerin gambot diplomasisi nedeniyle 19. ve 20. yüzy谋llarda Fransa, ABD ve 陌ngiltere gibi eski sömürgecilere ödedikleri "haraçlar谋n" iadesi meselesinin gündemlerinde oldu臒unu kaydeden Deshommes, "Bu haraçlar aras谋nda ba臒谋ms谋zl谋k harac谋na öncelik tan谋yoruz. Ba臒谋ms谋zl谋臒谋n谋n tan谋nmas谋 için para ödemek zorunda kalan tek ülkeyiz. Bu harac谋, silah zoruyla ödemek zorunda kald谋k." ifadelerini kulland谋.

Deshommes, 1825'te Haiti'nin, Port-au-Prince Liman谋'na yöneltilmi艧 14 Frans谋z gemisindeki 500 topun bask谋s谋 alt谋nda "harac谋" ödemek zorunda b谋rak谋ld谋臒谋n谋 belirterek, "10. Charles'谋n 17 Nisan 1825 tarihli kararnamesi temelinde dönemin Haitili yöneticileri, ba臒谋ms谋zl谋臒谋n tan谋nmas谋 için bu yüksek mebla臒谋 kabul etmek zorunda kald谋." dedi.

Fransa'ya ödedikleri mebla臒谋 tan谋mlamak için "borç" yerine "haraç" kelimesini kulland谋klar谋n谋 anlatan Deshommes, "Birinden para ödünç al谋p belli bir süre içinde ödeyece臒inize söz verdi臒inizde buna 'borç' denir. Baz谋 ürün veya hizmetleri krediyle ald谋臒谋n谋zda da ayn谋 艧ekilde 'borç' olur. Ancak Haiti vakas谋nda durum farkl谋." ifadelerini kulland谋.

Fransa'n谋n Haiti'den o dönem 150 milyon frank "tazminat" talep etti臒ini, istenen paran谋n o dönemde ülke bütçesinin 10 kat谋na denk geldi臒ini vurgulayan Deshommes, "Burada uluslararas谋 hukukta cezas谋 olan ekonomik bir suç söz konusu." dedi.

Deshommes, 1838 tarihli bir 补苍濒补艧尘补yla mebla臒谋n 90 milyon franka indirildi臒ini kaydederek, "1838 补苍濒补艧尘补s谋nda ba艧ka tuzaklar vard谋, bunlar öncelikle faiz oranlar谋yla ilgili, Haiti'nin Fransa'ya vermek zorunda b谋rak谋ld谋臒谋 fahi艧 ticari avantajlar... Çünkü 1838 补苍濒补艧尘补s谋 da t谋pk谋 ilk seferki gibi Frans谋z silah gemilerinin tehdidi alt谋nda yapt谋r谋ld谋." 艧eklinde konu艧tu.

"Ülkeye çok zarar veren bir haraç oldu"

Haiti'nin "tazminat谋" ödeyebilmek için Frans谋z bankalar谋ndan yüzde 6 ile 10 aras谋nda de臒i艧en faiz oranlar谋yla kredi ald谋臒谋n谋 dile getiren Deshommes, öte yandan, adaya ithal edilen Frans谋z ürünleri için gümrük vergilerinin yaln谋zca yar谋s谋n谋n ödendi臒ini kaydetti.

Deshommes, ba臒谋ms谋zl谋k bedelinin bir as谋rdan fazla sürede ödendi臒ini anlatarak, "Bu, ülkeye büyük zarar veren bir haraç oldu." dedi.

Bu süreçte Haiti bütçesinin ortalama yüzde 40'谋n谋n "tazminat" ödemelerine ayr谋ld谋臒谋n谋 belirten Deshommes, bu oran谋n genellikle yüzde 60 ile 80 aras谋nda de臒i艧ti臒ine dikkati çekti.

Deshommes, "Bu, devleti çal谋艧t谋rmak için fazla para kalmad谋臒谋 anlam谋na geliyor." diyerek, bunun ülkeyi mali aç谋dan ciddi darbo臒aza soktu臒una dikkati çekti.

Fransa'ya sa臒lanan ticari avantajlar谋n, Haiti'de üretimi olumsuz etkiledi臒ini belirten Deshommes, "Bu, Haiti'nin Fransa'ya kar艧谋 güçlü bir 艧ekilde ba臒谋ml谋 hale gelmesine yol açt谋 ve Haiti ekonomisini, ihracata dönük bir ekonomiye yönlendirdi." 艧eklinde konu艧tu.

"Bu paran谋n iade edilmesini istiyoruz"

New York Times gazetesinin 2022'de yapt谋臒谋 hesaplamaya göre, Fransa'ya yap谋lan ödeme nedeniyle Haiti'nin u臒rad谋臒谋 ekonomik kayb谋n 21 ile 115 milyar dolar aras谋nda oldu臒unu dile getiren Deshommes, 艧öyle devam etti:

"Ülkemizin kalk谋nmas谋na hizmet etmesi için bu paran谋n (tazminat谋n) iade edilmesini istiyoruz. Özellikle 艧u anda ülkenin neredeyse y谋k谋ld谋臒谋, ciddi bir güvensizli臒in oldu臒u, okullar谋n ve hastanelerin yanmakta oldu臒u bir durumun içindeyiz. Ülkemizi yeniden in艧a etmek için, ülkemizi kalk谋nd谋rmak için bu paraya ihtiyac谋m谋z var."

Deshommes, bu parayla ülkelerinin ekonomik ba臒谋ms谋zl谋臒谋n谋 yeniden kazanmay谋 hedeflediklerini vurgulayarak, Macron'un ortak tarih komisyonu kurulaca臒谋 aç谋klamas谋n谋 "do臒ru yönde at谋lm谋艧 küçük bir ad谋m" olarak de臒erlendirdi.