襤娶硃紳, UAEA'n覺n aleyhte karar覺na kar覺l覺k nükleer faaliyetlerini h覺zland覺racak ad覺mlar at覺yor
Bölgede 襤srail'in tehditleri nedeniyle gerilim devam ederken 襤娶硃紳, Uluslararas覺 Atom Enerjisi Ajans覺 (UAEA) Yönetim Kurulunda aleyhinde al覺nan karar sonras覺nda nükleer faaliyetlerini h覺zland覺racak ad覺mlara bal覺yor.
Viyana/Tahran
ABD, Fransa, 襤ngiltere ve Almanya taraf覺ndan sunulan karar tasar覺s覺, Uluslararas覺 Atom Enerjisi Ajans覺 (UAEA) Yönetim Kurulunda oyland覺.
Tasar覺, Yönetim Kuruluna üye ülkelerin 19'unun "evet" oyuyla kabul edilirken, Rusya, Burkina Faso ve Çin "hay覺r" oyu verdi. Oylamada, 11 çekimser oy kullan覺ld覺.
AA'n覺n WhatsApp kanallar覺na kat覺l覺n, önemli gelimeler cebinize düsün.
Gündemdeki gelimeler, özel haber, analiz, fotoraf ve videolar için
Anl覺k gelimeler için
襤娶硃紳'覺n nükleer faaliyetlerine yönelik a覺r eletiri ve tepkilerin yer ald覺覺 kararda, Ajans taraf覺ndan birçok kez yap覺lan ibirlii çar覺s覺na kar覺 Tahran yönetiminin gerekli yakla覺m覺 sergilemedii ifade edildi.
Kararda, 2019'dan bu yana 襤娶硃紳'覺n Nükleer Silahlar覺n Yay覺lmas覺n覺 Önleme (NPT) Anlamas覺 kapsam覺nda kabul ettii yükümlülükler aras覺nda yer alan "nükleer materyalin, silah veya dier patlay覺c覺 cihazlara yönlendirilmemesi"nin dorulanmas覺 konusunda Ajans覺n zorluk yaad覺覺, Yönetim Kurulunun çar覺lar覺na ramen 襤娶硃紳'覺n Güvence Denetimi Anlamas覺 kapsam覺nda UAEA ile tam bir ibirlii yapmamas覺n覺n üzüntü verici olduu kaydedildi.
Yönetim Kurulunda son payla覺lan rapor dorultusunda, 2019'dan bu yana 襤娶硃紳'覺n bu konudaki yakla覺m覺n覺n aç覺kça belirtildii aktar覺lan kararda, "Birden fazla bildirilmemi yerde beyan edilmemi nükleer malzeme ve faaliyetler konusunda Ajansa tam ve zaman覺nda ibirlii salama yükümlülüklerini yerine getirmemesi, Ajans覺n 12.C maddesi kapsam覺ndaki Güvenlik Anlamas覺 yükümlülüklerine uymad覺覺 anlam覺na gelmektedir." ifadesi kullan覺ld覺.
Kararda, Kapsaml覺 Güvence Denetimi Anlamas覺'n覺n 19. maddesi uyar覺nca, Ajans覺n, anlama kapsam覺nda koruma alt覺na al覺nmas覺 gereken nükleer malzemenin, nükleer silahlara veya dier nükleer patlay覺c覺 cihazlara yönlendirilmediini dorulayamad覺覺 belirtildi.
UAEA Bakan覺 Rafael Mariano Grossi'nin, 襤娶硃紳'覺n nükleer program覺n覺n tamamen bar覺ç覺l olduuna dair güvence verememesinin yol açt覺覺 kayg覺ya iaret edilen kararda, konunun uluslararas覺 bar覺 ve güvenliin salanmas覺ndan bal覺ca sorumlu organ olan Birlemi Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) yetki alan覺na girdiine deinilerek, bu husustaki derin endie vurguland覺.
Kararda, nükleer malzemenin silah ve benzeri patlay覺c覺 unsurlara yönlendirilmediinin dorulanmas覺n覺 salamak için 襤娶硃紳'覺n yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve bekleyen tüm güvenlik sorunlar覺n覺 netletirmek amac覺yla acilen u ad覺mlar覺 atmas覺 gerektii kaydedildi:
"襤娶硃紳'da iki beyan edilmemi yerde tespit edilen insan kaynakl覺 uranyum parçac覺klar覺n覺n varl覺覺na ilikin teknik olarak inand覺r覺c覺 aç覺klamalar sunmas覺, söz konusu nükleer malzemenin veya nükleer bulam覺 ekipmanlar覺n mevcut konumlar覺n覺 Ajansa bildirmesi, UAEA'n覺n bu amaçla talep ettii tüm bilgi, belge ve cevaplar覺 salamas覺, kurumun gerekli gördüü yer ve malzemelere eriim salamas覺, ayr覺ca Ajans覺n uygun görecei örneklerin al覺nmas覺na izin vermesi."
襤娶硃紳 Cumhurbakan覺 Pezekiyan: Kendi yolumuzda ilerleyeceiz
Öte yandan, 襤娶硃紳 resmi haber ajans覺 IRNA'ya göre, Cumhurbakan覺 Mesud Pezekiyan, 襤lam eyaletini ziyaretinde yapt覺覺 konumada, karara tepki gösterdi.
Karar覺 "kötülük" olarak nitelendiren Pezekiyan, "Bugün 襤ngiltere, Fransa ve Almanya 襤娶硃紳'a kar覺 bir karar ald覺. Bu dünyada onlar覺n kötülük yapmamas覺 ve bu memleketin halklar覺n覺n kendi ayaklar覺 üzerinde ba覺ms覺z yaamas覺 için ne yapmam gerektiini anlam覺yorum." dedi.
Ülkesinin bar覺ç覺l nükleer faaliyetlerine devam edeceini söyleyen Pezekiyan, "Kendi yolumuzda ilerleyeceiz ve (uranyum) zenginletirmeye devam edeceiz. Ülkeyi gençlerle, bilim insanlar覺m覺zla ina edeceiz. Merkezlerimizi bombalasalar dahi tüm bu yetenekler bizim düüncelerimizde ve bu nedenle ne yaparlarsa yaps覺nlar yeniden ina edeceiz." ifadelerini kulland覺.
Pezekiyan, ülkesindeki tüm kesimlere farkl覺l覺klar覺 ve sorunlar覺 bir kenara b覺rakarak ülkeyi ina etmek için el ele verme çar覺s覺nda bulundu.
襤娶硃紳 Cumhurbakan覺, UAEA'da ülkesi aleyhinde al覺nan karar覺n kendilerini "doru yoldan döndürmeyeceini" söyledi
Pezekiyan, "Yönetim Kurulunda yazd覺klar覺 karar bizi gitmek istediimiz doru yoldan döndürmeyecektir." dedi.
Konumas覺nda 襤娶硃紳 lideri Ayetullah Ali Hamaney'in kitle imha silahlar覺n覺 yasaklayan fetvas覺na iaret eden Pezekiyan, "Biz hiçbir zaman nükleer silah peinde olmad覺k ve olmayaca覺z. Baz覺lar覺 bunu yapaca覺n覺 söylese dahi (baz覺 siyasilerin nükleer silah üretilmesi gerektiine dair aç覺klamalar覺) bunlar alakas覺z sözler söylüyor çünkü son söz sahibi Büyük Devrim Rehberi'dir (Hamaney). Kendisi böyle bir izin vermiyor." ifadelerini kulland覺.
UAEA Yönetim Kurulunda, 襤娶硃紳'覺n çar覺lara ramen yeterince ibirlii yapmad覺覺, yükümlülükleri aras覺nda yer alan "her türlü nükleer malzemenin bildirilmesi" konusunda üstüne düen sorumluluu yerine getirmedii eletirilerinin yer ald覺覺 karar tasar覺s覺, 19 oyla kabul edilmiti.
UAEA ile azami boyutta ibirlii yapt覺覺n覺 savunan 襤娶硃紳 ise ABD, 襤ngiltere, Fransa ve Almanya öncülüünde al覺nan karar覺n, teknik ve hukuki dayanaktan yoksun olduunu ve UAEA Yönetim Kurulunun "siyasi amaçlara dayal覺 bir araç olarak" kullan覺ld覺覺n覺 ifade etti.
襤娶硃紳, karara tepki olarak güvenli bir yerde yeni bir uranyum zenginletirme merkezi kurulaca覺n覺 ve Fordo'daki eski nesil santrifüjlerin uranyumu daha h覺zl覺 zenginletirecek yeni nesil santrifüjlerle deitirileceini duyurdu.
襤娶硃紳 nükleer faaliyetlerini h覺zland覺racak ad覺mlar at覺yor
ABD'nin 襤娶硃紳 ile 2015'te imzalanan nükleer anlamadan çekilmesi ve yapt覺r覺mlar覺 geri getirmesi sonras覺ndaki süreçte Tahran'覺n nükleer faaliyetlerini h覺zland覺rma kararlar覺, 襤娶硃紳'覺 nükleer silah üretebilecek kapasiteye eritirdi.
襤娶硃紳 her ne kadar nükleer silah üretme niyetinde olmad覺覺n覺 söylese de Bat覺l覺 ülkelerin endielerini giderebilmi deil.
Son olarak UAEA ile aras覺ndaki bir dizi anlamazl覺k, ABD, 襤ngiltere, Fransa ve Almanya öncülüünde UAEA Yönetim Kurulunda 襤娶硃紳 aleyhinde karar ç覺kar覺lmas覺na yol açt覺.
襤娶硃紳 aleyhinde daha önce de kararlar ç覺kar覺lmas覺na ramen bu kez kararda, 襤娶硃紳'a 20 y覺l sonra ilk kez "Nükleer Silahlar覺n Yay覺lmas覺n覺n Önlenmesi Anlamas覺 (NPT) yükümlülüklerini ihlal etme" suçlamas覺 yöneltildi.
Yönetim Kurulunun 35 üyesinden 19'unun onay覺yla kabul edilen kararda ayr覺ca, konunun Birlemi Milletler (BM) Güvenlik Konseyine sevk edilmesi tehdidi de yer al覺yor.
Bu da 2015'teki nükleer anlamada yer verilen, "snapback (tetik mekanizmas覺)" olarak adland覺r覺lan ve 襤娶硃紳'a anlamay覺 ihlal ettii gerekçesiyle BM yapt覺r覺mlar覺n覺 yeniden getirme imkan覺na sahip maddeyi iletebilme ihtimalini ortaya koyuyor.
襤娶硃紳 ise mekanizman覺n iletilmesi halinde ise NPT'yi gözden geçirmek dahil çeitli ad覺mlar atabileceini birçok kez yineledi.
襤娶硃紳, karara kar覺l覺k "güvenli bir yerde" yeni bir zenginletirme tesisi açacak
UAEA Yönetim Kurulunda al覺nan karar覺n hemen ard覺ndan 襤娶硃紳 D覺ileri Bakanl覺覺 ve Atom Enerjisi Kurumu, yapt覺klar覺 ortak aç覺klamayla, al覺nan karar覺 k覺nad覺.
ABD, 襤ngiltere, Fransa ve Almanya öncülüünde al覺nan karar覺n, teknik ve hukuki dayanaktan yoksun olduu ve UAEA Yönetim Kurulunun "siyasi amaçlara dayal覺 bir araç olarak" kullan覺ld覺覺 ifade edildi.
Karara tepki olarak ise Atom Enerjisi Kurumu Bakan覺 Muhammed 襤slami'nin talimat覺yla güvenli bir yerde yeni bir zenginletirme merkezinin aç覺laca覺 belirtildi.
Bununla birlikte Fordo'daki uranyum zenginletirme tesisinde eski nesil santrifüjlerin uranyumu daha h覺zl覺 zenginletirecek alt覺nc覺 nesil santrifüjlerle deitirilecei bilgisi verildi.
Karara kar覺l覺k ayr覺ca UAEA ile ibirliinin gözden geçirilecei vurgulan覺rken at覺lacak dier ad覺mlar覺n da daha sonra duyurulaca覺 aktar覺ld覺.
Konuya ilikin aç覺klama yapan 襤娶硃紳 Atom Enerjisi Kurumu Bakan Yard覺mc覺s覺 ve Sözcüsü Behruz Kemalvendi, 襤娶硃紳'覺n uranyum zenginletirme faaliyetlerinin ciddi oranda h覺zlanaca覺n覺 söyledi.
Nükleer anlama 襤娶硃紳'a 3,67 oran覺nda uranyum zenginletirme izni veriyordu
襤娶硃紳 ile Birlemi Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, 襤ngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) aras覺nda 2015'te imzalanan Kapsaml覺 Ortak Eylem Plan覺 (KOEP) olarak adland覺r覺lan nükleer anlama, Tahran'a yüzde 3,67 oran覺nda uranyum zenginletirme faaliyetini sürdürme izni veriyor.
Buna kar覺l覺k ABD'nin 2018'de anlamadan tek tarafl覺 çekilmesinden bir y覺l sonra anlamadaki taahhütlerini durduran 襤娶硃紳, ilk olarak Natanz'da 17 Nisan 2020'de yüzde 60 safl覺kta uranyum zenginletirdiini duyurmutu.
Tahran'覺n uranyumu yüzde 20 ve yüzde 60 safl覺kla zenginletirmesi Bat覺l覺 ülkelerde endielere neden oluyor çünkü, uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginletirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan salayacak yüzde 90 safl覺kta parçalanabilir uranyuma ulamak için önemli bir aama olarak kabul ediliyor.
襤娶硃紳'覺n istemesi halinde çok k覺sa sürede nükleer bomba üretme kapasitesine eriecei belirtiliyor.
襤娶硃紳 ile UAEA aras覺ndaki anlamazl覺k
襤娶硃紳’da UAEA’ya bildirilmemi 3 yerde nükleer bulgular覺n tespit edilmesi ve söz konusu nükleer bulgulara ilikin Tahran yönetimine yöneltilen sorular覺n istenilen düzeyde yan覺tlanmamas覺 taraflar aras覺nda gerginlie neden olmutu.
Ajans, Tahran’覺n bu 3 yere ilikin yapt覺覺 aç覺klamay覺 teknik olarak inand覺r覺c覺 bulmad覺覺n覺 bildirdi. UAEA Bakan覺 Rafael Mariano Grossi, 31 May覺s'ta yay覺mlanan 襤娶硃紳'a dair raporla ilgili, u ifadeleri kulland覺:
"襤娶硃紳, çözüme kavuturulmam覺 güvenlik meselelerinin çözümü hususunda Ajansa yard覺mc覺 olmad覺覺 sürece Ajans, 襤娶硃紳'覺n nükleer program覺n覺n yaln覺zca bar覺ç覺l amaçlarla yürütüldüüne dair güvence veremeyecektir."
UAEA karar覺 襤娶硃紳-ABD ile müzakere süreci ve 襤srail'in tehditleri sürerken geldi
Karar, ABD ile 襤娶硃紳'覺n, yapt覺r覺mlar覺n hafifletilmesi kar覺l覺覺nda 襤娶硃紳'覺n nükleer program覺n覺n s覺n覺rland覺r覺lmas覺 konusunda anlama salamak amac覺yla Umman'覺n arabuluculuunda bir dizi görüme gerçekletirmesinin ard覺ndan geldi.
Bununla birlikte bölgede sald覺rganl覺覺n覺 sürdüren 襤srail de 襤娶硃紳'覺n nükleer tesislerine sald覺r覺 tehditlerine devam ediyor.
襤娶硃紳 ile ABD aras覺ndaki müzakere süreci, taraflar görümelere 15 Haziran'da Umman'da devam edeceini aç覺klasa da Washington'un 襤娶硃紳'覺n uranyum zenginletirme faaliyetlerini tamamen durdurma 覺srar覺 nedeniyle zora girdi.
ABD Bakan覺 Donald Trump'覺n "襤娶硃紳 ile anlamaya var覺laca覺ndan daha az emin olduunu" söylemesi de dikkatleri çekti.
ABD Merkez Kuvvetler Komutanl覺覺'n覺n (CENTCOM) 襤娶硃紳'a sald覺r覺 tehditleri ve buna kar覺l覺k 襤娶硃紳 Savunma Bakan覺 Aziz Nas覺rzade'nin muhtemel bir sald覺r覺da bölgedeki Amerikan üslerini hedef alacaklar覺 yönündeki tehdidi, süreci diplomasi yerine yeniden askeri tehditlere ta覺d覺.
襤娶硃紳 D覺ileri Bakan覺, UAEA'da Tahran aleyhine ç覺kan karar覺n ABD ile müzakere sürecini karma覺klat覺raca覺n覺 söyledi
Norveç'in bakenti Oslo'da bas覺na aç覺klama yapan 襤娶硃紳 D覺ileri Bakan覺 Abbas Erakçi, UAEA Yönetim Kurulunda ABD, 襤ngiltere, Fransa ve Almanya öncülüünde ülkesi aleyhinde al覺nan karar覺 eletirdi.
ABD ile 15 Haziran'da nükleer görümelere devam edeceklerini hat覺rlatan Erakçi, "Uluslararas覺 Atom Enerjisi Ajans覺 Yönetim Kurulunun yeni karar覺n覺n gölgesinde yap覺lacak müzakereler, konunun karma覺kl覺覺n覺 art覺racakt覺r. Ancak her durumda, 襤娶硃紳 halk覺n覺n haklar覺n覺, 襤娶硃紳'覺n ilkeli pozisyonlar覺n覺 ve 襤娶硃紳l覺 bilim adamlar覺n覺n nükleer baar覺lar覺n覺 savunmak için Maskat'ta bulunaca覺z." dedi.
UAEA Yönetim Kurulunda, 襤娶硃紳'覺n çar覺lara ramen yeterince ibirlii yapmad覺覺, yükümlülükleri aras覺nda yer alan "her türlü nükleer malzemenin bildirilmesi" konusunda üstüne düen sorumluluu yerine getirmedii eletirilerinin yer ald覺覺 karar tasar覺s覺, 19 oyla kabul edilmiti.
UAEA ile azami boyutta ibirlii yapt覺覺n覺 savunan 襤娶硃紳 ise ABD, 襤ngiltere, Fransa ve Almanya öncülüünde al覺nan karar覺n, teknik ve hukuki dayanaktan yoksun olduu ve UAEA Yönetim Kurulunun "siyasi amaçlara dayal覺 bir araç olarak" kullan覺ld覺覺n覺 ifade etti.
襤娶硃紳, karara tepki olarak güvenli bir yerde yeni bir uranyum zenginletirme merkezi kurulaca覺n覺 ve Fordo'daki eski nesil santrifüjlerin uranyumu daha h覺zl覺 zenginletirecek yeni nesil santrifüjlerle deitirileceini duyurdu.
襤娶硃紳 ile ABD aras覺ndaki nükleer görümeler
襤娶硃紳 ile ABD aras覺nda devam eden nükleer müzakere sürecinde taraflar u ana kadar Maskat ve Roma'da 5 tur görüme gerçekletirdi.
Görümelerde, Tahran'覺n uranyum zenginletirme konusu, iki ülke aras覺nda temel anlamazl覺k noktas覺 olmaya devam ediyor.
襤娶硃紳, nükleer program覺n覺 atom bombas覺 üretmesine engel olacak ekilde k覺s覺tlama kar覺l覺覺nda yapt覺r覺mlar覺n kald覺r覺lmas覺n覺 istiyor.
ABD, 襤娶硃紳'a uranyum zenginletirme faaliyetlerinin tamamen durdurulmas覺n覺 da içeren bir anlama teklifi sunmutu. 襤娶硃紳 ise "k覺rm覺z覺 çizgilerini" aan teklifi kabul etmeyeceini ve kendi teklifini içeren ekilde ABD'ye bir yan覺t haz覺rlad覺覺n覺 bildirmiti.
襤娶硃紳, ABD'nin 襤娶硃紳'覺n uranyum zenginletirme faaliyetlerini tamamen durdurmas覺 覺srar覺 nedeniyle bir süre durdurulan görümelerin 15 Haziran'da Umman'da yeniden balayaca覺n覺 duyurmutu.
Anadolu Ajans覺 web sitesinde, AA Haber Ak覺 Sistemi (HAS) 羹zerinden abonelere sunulan haberler, 繹zetlenerek yay覺mlanmaktad覺r. Abonelik i癟in l羹tfen iletiime ge癟iniz.
