陌蝉迟补苍产耻濒
SETA D谋艧 Politika Direkt枚rl眉臒眉'nden Dr. Tun莽 Demirta艧, ABD'nin Nijer'den 莽ekilece臒ini a莽谋klamas谋n谋 ve T眉rkiye'nin 眉st d眉zey Nijer ziyaretini AA Analiz i莽in kaleme ald谋.
***
T眉rkiye Nijer鈥檈 olduk莽a 枚nemli bir heyetle ziyaret ger莽ekle艧tiriyor. Ayn谋 zamanda T眉rkiye鈥檔in bu ziyaretle 6 Temmuz 2024 tarihinde Nijer, Mali ve Burkina Faso aras谋nda bir anla艧mayla kurulan Sahel Devletleri Konfederasyonu鈥檔a da bir ziyaret ger莽ekle艧tirmesi s枚z konusu. Bu ba臒lamda ziyareti ger莽ekle艧tiren heyetteki isimler aras谋nda D谋艧i艧leri Bakan谋 Hakan Fidan, M陌T Ba艧kan谋 陌brahim Kal谋n, Savunma Bakan谋 Ya艧ar G眉ler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan谋 Alparslan Bayraktar, Savunma Sanayii Ba艧kan谋 Haluk G枚rg眉n ve Ticaret Bakan Yard谋mc谋s谋 yer al谋yor.
Ocak 2024'te Nijer Ba艧bakan谋 Ali Mahamane Lamine Zeine, Cumhurba艧kan谋 Recep Tayyip Erdo臒an鈥櫮眓 daveti 眉zerine T眉rkiye鈥檡i ziyaret etmi艧ti. Bu ziyaretin, T眉rkiye ile Nijer ili艧kilerinde yeni bir d枚nemin ba艧lang谋c谋 oldu臒u s枚ylenebilir. Ba艧bakan Zeine鈥檔in ziyareti sonras谋nda Nijer鈥檈 T眉rkiye鈥檇en toplu bir heyetin ziyaret ger莽ekle艧tirmesi de bir s眉redir planlan谋yordu. 6 Temmuz sonras谋 s眉rece denk gelen bu ziyaret gerek Nijer gerekse Konfederasyon鈥檜n di臒er 眉ye 眉lkeleri a莽谋s谋ndan olduk莽a 枚nemli.
G眉n眉m眉zde iki 眉lke aras谋ndaki olumlu diyalog elbette T眉rkiye鈥檔in Afrika politikas谋n谋n bir yans谋mas谋. Ancak Nijer ile T眉rkiye aras谋ndaki ikili ili艧kilerin ve 莽e艧itli alanlardaki i艧birliklerinin artmas谋 ile giderek stratejik ortakl谋k seviyesine gelmesi g眉n眉m眉zdeki olumlu diyalogun olu艧mas谋nda 枚nemli bir yere sahip.
-Hangi alanlarda ne t眉r anla艧malar imzalanacak?
脰nceki y谋llardan T眉rkiye鈥檔in Nijer ile bir莽ok alanda 莽e艧itli i艧birli臒i anla艧malar谋 bulunuyor. Bu ba臒lamda iki 眉lke aras谋nda halihaz谋rda askeri e臒itim i艧birli臒i, g眉venlik, sa臒l谋k ve t谋p, savunma sanayi i艧birli臒i, maden, enerji ve hidrokarbon, ekonomik, ticari ve teknik i艧birli臒i ve ormanc谋l谋k gibi 莽e艧itli alanlarda anla艧malar, protokoller ve mutabakat zaptlar谋 bulunuyor. Bu konular ba臒lam谋nda yeni geli艧melerin ya艧anmas谋n谋 beklemek yanl谋艧 olmayacakt谋r. Dolay谋s谋yla ba艧ta b枚lgede stratejik d枚n眉艧眉m眉n ya艧and谋臒谋 yeni s眉re莽te diplomatik ili艧kilerin geli艧tirilmesi konusunda yeni ad谋mlar谋n at谋lmas谋 ve mevcut anla艧malar谋n daha da geli艧tirilmesi muhtemel g枚r眉n眉yor.
Ziyareti ger莽ekle艧tiren heyet ve g枚revlerine bak谋ld谋臒谋nda mevcut savunma ve g眉venlik anla艧malar谋 莽er莽evesinde yap谋lan i艧birliklerinin istihbarat alan谋nda da daha fazla geli艧tirilmesi beklenebilir. Hatta Nijer鈥檌n yer ald谋臒谋 co臒rafya g枚z 枚n眉nde bulunduruldu臒unda b枚lgesel konulara ili艧kin g枚r眉艧melerin yap谋lmas谋 olas谋l谋臒谋 olduk莽a y眉ksek. Bu kapsamda T眉rkiye鈥檔in Libya鈥檇aki rol眉n眉n yan谋 s谋ra Nijer鈥檌n b枚lgesel dinamikler 眉zerindeki etkisi g枚z 枚n眉nde bulunduruldu臒unda iki 眉lke aras谋nda mevcut stratejik i艧birlikleri konusunda yeni ad谋mlar谋n at谋lmas谋 da beklentiler aras谋nda bulunuyor.
Ayr谋ca halihaz谋rda Maden Tetkik ve Arama Uluslararas谋 Madencilik A.艦. (MTAIC) 眉zerinden i艧birlikleri ger莽ekle艧tiriliyor. Bu kapsamda y眉r眉t眉len projeler ve gelecekteki enerji i艧birlikleri hakk谋nda kritik 枚neme sahip hammaddelere ili艧kin yeni g枚r眉艧melerin ger莽ekle艧tirilmesi ihtimali de s枚z konusu.
-ABD'nin Nijer'den askerlerini 莽ekece臒i a莽谋klamas谋
ABD'nin Nijer'den askerlerini 莽ekece臒ini a莽谋klamas谋, Sahel b枚lgesinde g眉莽 dengelerinin de臒i艧mesine neden olacak 枚nemli bir geli艧me olarak g枚r眉l眉yor. Nitekim Sahel b枚lgesinde yer alan ve Nijer鈥檌 de etkileyen ter枚r 枚rg眉tlerinin b枚lgedeki g眉venlik bo艧luklar谋ndan yararlanarak istikrars谋zl谋klar谋 ve g眉venlik sorunlar谋n谋 art谋rmas谋 枚nemli bir risk unsuru olu艧turuyor. Ancak Nijer鈥檌n uzun y谋llar Fransa ve ABD ba艧ta olmak 眉zere Bat谋l谋 眉lkelerden ter枚rle m眉cadele konusunda 莽e艧itli "destekler" ald谋臒谋 ve ter枚rle m眉cadelede somut bir ilerlemenin s枚z konusu olmad谋臒谋 biliniyordu. Bu durum dikkate al谋nd谋臒谋nda T眉rkiye gibi k谋ta genelinde olumlu imaja sahip olan akt枚rlerin savunma, g眉venlik ve istihbarat i艧birliklerine y枚nelik destekleri art谋k daha kritik 枚neme sahip. T眉rkiye'nin Nijer鈥檈 sa臒lad谋臒谋 savunma sanayii 眉r眉nleri, askeri e臒itim ve istihbarat deste臒i, Nijer'in ter枚rle m眉cadele kapasitesini 枚nemli 枚l莽眉de art谋r谋yor. Ayr谋ca bu durum b枚lgesel istikrar ve g眉venli臒e de olumlu katk谋lar sunuyor.
ABD ve Fransa鈥檔谋n b枚lgeden 莽谋kmak zorunda kalmas谋yla birlikte Nijer'deki Bat谋 kar艧谋t谋 duygular谋n giderek artmas谋 ve alternatif ortaklara y枚nelme e臒ilimi, T眉rkiye'nin b枚lgedeki olumlu imaj谋ndan kaynaklanan cazibesini daha da art谋rma potansiyeli ta艧谋yor. Bu s眉re莽te ve sonras谋nda Sahel Devletleri Konfederasyonu ile T眉rkiye aras谋nda daha geni艧 bir i艧birli臒i a臒谋 olu艧turma potansiyeli de mevcut. Kald谋 ki Sahel Ku艧a臒谋鈥檔da stratejik bir d枚n眉艧眉m眉n ya艧and谋臒谋 a艧ikar.
Bu ziyaretle birlikte T眉rkiye鈥檔in Nijer ve Sahel Devletleri Konfederasyonu ile ili艧kilerini derinle艧tirmesi, b枚lgedeki stratejik d枚n眉艧眉me uyum sa臒layacak ad谋mlar atmas谋 ve Sahel Ku艧a臒谋鈥檔daki etkinli臒ini art谋rmas谋 kuvvetle muhtemel. Hatta NATO ittifak sisteminin 枚nemli bir 眉yesi olan T眉rkiye鈥檔in ABD鈥檔in b枚lgeden 莽谋kar谋lmas谋ndan sonra g枚sterece臒i varl谋k bir anlamda Bat谋 ittifak sistemi a莽谋s谋ndan bir avantaj olarak g枚r眉lebilir. Zira b枚lgesel geli艧meler ba臒lam谋nda d眉艧眉n眉ld眉臒眉nde Fransa鈥檔谋n 枚zellikle son y谋llarda Afrika鈥檇a bozulan imaj谋 ve ald谋臒谋 tepki, yine ABD鈥檔in Libya鈥檇a ve Sahel鈥檇e ya艧ad谋臒谋 zorluklar谋n artmas谋 ve K谋ta鈥檇a farkl谋 b枚lgelerde varl谋臒谋n谋 sonland谋rmak zorunda kalmas谋, Afrika鈥檇a T眉rkiye ile i艧birli臒ini ABD a莽谋s谋ndan daha zorunlu hale getirmi艧tir.
-T眉rkiye ve Nijer鈥檌 neler bekliyor?
T眉rkiye, Sahel b枚lgesinde stratejik varl谋k g枚steren 枚nemli bir akt枚r niteli臒inde. Nitekim b枚lgede ya艧anan stratejik d枚n眉艧眉m kapsam谋nda Sahel Devletleri Konfederasyonu鈥檔un bir 眉yesi olan Nijer ile T眉rkiye鈥檔in 莽e艧itli alanlardaki i艧birlikleri ikili ili艧kileri daha da konsolide edecektir. Ge莽en y谋l Sahel co臒rafyas谋nda ya艧anan askeri geli艧melerden sonra Nijer ve di臒er Konfederasyon 眉yeleri ECOWAS yapt谋r谋mlar谋 alt谋nda zor bir d枚nemden ge莽ti. Bu zorlu d枚nem i莽inde T眉rkiye ile yeni ekonomik ve ticari ili艧kilerin kurulmas谋 her iki taraf a莽谋s谋ndan da 枚nemli g枚r眉l眉yor.
K谋sacas谋 T眉rkiye ve Nijer'i bekleyen s眉re莽ler, iki 眉lkenin savunma, g眉venlik, istihbarat, ekonomik ve ticari i艧birliklerini derinle艧tirmesi ve b枚lgesel politikalar谋n谋 yeniden 艧ekillendirmesi a莽谋s谋ndan kritik 枚neme sahip. T眉rkiye'nin, Nijer ve Sahel Devletleri Konfederasyonu ile geli艧tirece臒i ili艧kiler, b枚lgedeki istikrar谋 art谋rma ve ter枚rle m眉cadelede daha etkili sonu莽lar elde etme potansiyeline sahip.
[Dr. Tun莽 Demirta艧, SETA D谋艧 Politika Direkt枚rl眉臒眉'nde Ara艧t谋rmac谋d谋r.]
*Makalelerdeki fikirler yazar谋na aittir ve Anadolu Ajans谋n谋n edit枚ryal politikas谋n谋 yans谋tmayabilir.