ANKARA (AA) 鈥撀�
Uluslararas谋 Para Fonu (IMF), temiz enerjiye ge莽i艧 s眉recinde kilit rol oynayan nadir toprak elementlerinin Rusya-Ukrayna Sava艧谋 gibi k眉resel tehditler sonras谋 ticari ve 眉retim k谋s谋tlamalar谋 kar艧谋s谋nda daha savunmas谋z oldu臒unu ve olas谋 bir aksama durumunda ye艧il enerji d枚n眉艧眉m眉n眉n riske girebilece臒ini bildirdi.
IMF'nin "Kritik bir Madde (A Critical Matter)" ba艧l谋kl谋 raporunda, elektrikli ara莽lardan g眉ne艧 panellerine, r眉zgar t眉rbinlerinden, depolama teknolojilerine kadar 莽e艧itli temiz enerji teknolojilerinde kullan谋lan nadir toprak elementlerinin 眉retimini ve ticaretini g眉vence alt谋na almak isteyen 眉lkelerin birbirleriyle m眉cadele edebilece臒i ve bunun fiyatlar谋n artmas谋na neden olarak ye艧il enerji d枚n眉艧眉m眉n眉n maliyetini y眉kseltebilece臒i uyar谋s谋nda bulunuldu.
Uluslararas谋 Enerji Ajans谋n谋n 2030'a kadar talebin bak谋rda 1,5 kat, nikel ve kobaltta 2 kat, lityumda 6 kat artaca臒谋 枚ng枚r眉s眉nden hareketle s枚z konusu madenlerin fiyatlar谋n谋n y眉kselece臒ine i艧aret edilen raporda, kritik minerallerin gelecek 20 y谋l boyunca d眉nya ekonomisi i莽in ham petrol kadar 枚nemli hale gelece臒i vurguland谋.
Bak谋r, nikel, kobalt ve lityum gibi madenler, elektrikli ara莽lar谋n yap谋m谋nda, pillerde, g眉ne艧 panelleri ve r眉zgar t眉rbinleri gibi yenilenebilir enerji teknolojilerinde kullan谋lmalar谋 sebebiyle temiz enerjiye ge莽i艧 i莽in kritik rol oynuyor.
Standart bir elektrikli ara莽 pil tak谋m谋n谋n 眉retiminde yakla艧谋k 8 kilogram lityum, 35 kilogram nikel ve 14 kilogram kobalta ihtiya莽 duyuluyor. Ayr谋ca, 艧arj istasyonlar谋n谋n kurulumu 枚nemli miktarda bak谋r madeni gerektiriyor.
Madencilik faaliyetlerinin her yerde yap谋lamamas谋, yap谋ld谋臒谋 yerin de臒i艧tirilemez olmas谋 ve 莽谋kar谋lan minerallerin ikame edilememesi gibi sebepler ve ithalat谋n 枚n眉ndeki engeller madencilik sekt枚r眉n眉 do臒rudan etkiliyor.
- Kritik minerallerin serbest ak谋艧谋n谋 s眉rd眉rmek i莽in "ye艧il koridor" olu艧turulmas谋 枚nem ta艧谋yor
Kritik madenlerin tedarikine y枚nelik gelecekte 莽谋kmas谋 muhtemel arz krizlerini 枚nlemek i莽in uluslararas谋 i艧birliklerine ihtiya莽 duyuluyor.
Rapora g枚re, D眉nya Ticaret 脰rg眉t眉n眉n ihracat k谋s谋tlamalar谋 ve tarifeleri ile ayr谋mc谋 s眉bvansiyonlara ili艧kin konularda kural koyma yetkisinin geni艧letilmesi, ithalata dayal谋 krizlerin 枚nlenmesi konusunda en iyi 莽枚z眉m yolu olarak g枚steriliyor.
Tam i艧birli臒i sa臒lanmas谋n谋n m眉mk眉n olmad谋臒谋 bir durumda dahi kritik minerallerin serbest ak谋艧谋n谋 s眉rd眉rmek ve farkl谋 眉lkelerden firmalar aras谋nda ayr谋mc谋l谋k yap谋lmas谋n谋 枚nlemek amac谋yla bir "ye艧il koridor" olu艧turulmas谋na 枚ncelik verilmesi tavsiye ediliyor.
Raporda, maden piyasalar谋nda veri payla艧谋m谋n谋 ve standardizasyonu iyile艧tirmeye y枚nelik uluslararas谋 bir giri艧imin de piyasa belirsizli臒ini azaltabilece臒i 枚ng枚r眉l眉yor. Sadece kritik minerallere odaklanacak Uluslararas谋 Enerji Ajans谋 veya G谋da ve Tar谋m 脰rg眉t眉 benzeri bir kurumun olu艧turulmas谋 gerekiyor.
Ayr谋ca, 眉lkelerin, emtia arz kaynaklar谋n谋 莽e艧itlendirilmesi, madencilik ve depolamaya daha fazla yat谋r谋m yap谋lmas谋 ve kritik minerallerin geri d枚n眉艧t眉r眉lmesi gibi stratejiler geli艧tirerek yakla艧makta olan sorunun 枚n眉ne ge莽ebilece臒i belirtiliyor.
脰te yandan, sanayi politikalar谋n谋n, 眉lkeler aras谋 莽arp谋kl谋klar谋 ve verimsizlikleri 枚nlemek ve mali riskleri en aza indirmek i莽in rekabet莽i piyasalarda firmalara e艧it muamele edilmesini sa臒lamak 眉zere dikkatli bir 艧ekilde tasarlanmas谋 gerekti臒i ifade ediliyor.
- Nadir element yar谋艧谋 ba艧lad谋
脟in, elektrikli otomobillerden savunma sanayisine kadar pek 莽ok end眉stride kullan谋lan nadir metallerin i艧lenmesine y枚nelik baz谋 teknolojilerin ihracat谋na yasak getirdi.
脟in Ticaret Bakanl谋臒谋, nadir metallerden m谋knat谋s 眉retilmesini sa臒layan ve elektrikli ara莽lar ba艧ta olmak 眉zere 莽e艧itli temiz enerji teknolojilerinde g眉c眉 harekete d枚n眉艧t眉ren par莽alar谋n yap谋m谋nda kullan谋lan teknolojileri, "陌hracat谋 Yasaklanan ve K谋s谋tlanan Teknolojiler Katolo臒u"na dahil etti.
脺lkenin bu ad谋m谋, ABD'nin 莽ip teknolojilerinde uygulad谋臒谋 ihracat kontrolleri ve yat谋r谋m k谋s谋tlamalar谋na kar艧谋 bir hamle olarak de臒erlendiriliyor.
Nadir metallerinin yakla艧谋k y眉zde 70'ini 眉reten ve k眉resel i艧leme kapasitesinin y眉zde 85'ine sahip olan 脟in, 莽ip yap谋m谋nda kullan谋lan galyum ve germanyumun ihracat谋n谋 1 A臒ustos'tan itibaren k谋s谋tlama karar谋 alm谋艧t谋.
脰te yandan, elektrikli ara莽 bataryalar谋nda kullan谋lan grafit ve t眉rev 眉r眉nlerinin ihracat谋 da 1 Aral谋k'tan itibaren izne tabi k谋l谋nm谋艧t谋.