Teknolojinin hızla ilerlemesi, medya sektöründe yapay zeka uygulamalarının kullanımını kaçınılmaz kılıyor. Yapay zeka, veri iÅŸlemeden içerik üretimine, kiÅŸiselleÅŸtirilmiÅŸ haber akışından otomatik dil çevirisine kadar geniÅŸ bir yelpazede medya endüstrisini dönüÅŸtürüyor.
Haberlerin daha hızlı ve etkileÅŸimi artıracak bir ÅŸekilde iÅŸlenmesi, analiz edilmesi ve sunulması için fırsatlar sunarken, aynı zamanda ahlaki, hukuki ve toplumsal sorumlulukları da beraberinde getiriyor.
Bu kapsamda, gazeteciliÄŸin temel ilkeleri ile yeni teknolojik imkanlar arasında bir köprü kurulması gerekiyor. Bu nedenle yapay zekanın medya sektörüne saÄŸlıklı bir ÅŸekilde entegre edilmesini destekleyen AA, AAtölye'de "Medyada Yapay Zekayı Yönetmek" baÅŸlığıyla forum düzenledi.
Medyada yapay zeka kullanımı ve uyulması gereken etik ilkeler tartışıldı
Türkiye'nin saygın üniversiteleri ve medya kuruluÅŸlarından akademisyen ve gazeteciler ile sektör temsilcilerinin katıldığı söz konusu forumda, medyada yapay zeka kullanımı ve uyulması gereken etik ilkeler tartışıldı. Forumun bir çıktısı olarak da "Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi" hazırlandı. Söz konusu rehber, AA ve diÄŸer medya kuruluÅŸları için yapay zeka teknolojilerini kullanırken takip edebilecekleri çerçeveye katkıda bulunmayı amaçlıyor.
Sürekli geliÅŸen teknolojik yeniliklere ve medya sektöründeki deÄŸiÅŸen ihtiyaçlara göre güncellenmeye açık olan "Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi", AA'nın köklü gazetecilik tecrübesini ve medya sektöründe yapay zeka kullanımına dair evrensel uygulamaları temel alıyor.
Forum katılımcılarının ve AA Akademi'nin katkılarıyla hazırlanan "Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi"nde yer alan 10 madde ÅŸöyle:
Gazetecilik ilkelerinin korunması
Medya kuruluÅŸları yapay zeka kullanımında gazetecilik meslek ilkelerinden ödün vermez. Gazetecilerin haberleri doÄŸru, tarafsız ve etik bir ÅŸekilde sunmasını teÅŸvik eden basın ahlak esaslarına harfiyen uyar.
Medyada yapay zeka algoritmaları kullanımı
Medyada yapay zeka algoritmalarının kullanımı, haberlerin kiÅŸiselleÅŸtirilmesi, içerik önerileri, dil iÅŸleme, ses ve görüntü analizi gibi bir dizi alanda etkili bir ÅŸekilde gerçekleÅŸiyor. Bu teknolojilerin kullanımı, veri gizliliÄŸi, içerik manipülasyonu ve tarafsızlık gibi etik ve hukuki sorunları da beraberinde getiriyor. Bu nedenle medya kuruluÅŸları kullandıkları yapay zeka uygulamalarında gazetecilik meslek ilkeleri ve basın ahlak esasları ile tutarlı, tarafsızlığı saÄŸlanmış algoritmalar kullanıyor. Ä°nsanlığın temel deÄŸerlerini ve kiÅŸisel zaafları suistimal eden algoritmalardan uzak durur.
GerçeÄŸe sadakat ve teyit mekanizması
Medya kuruluÅŸları dezenformasyon ve yalan haberle mücadeleye katkı saÄŸlayacak uygulamaları destekler. Yapay zeka çıktılarının filtrelenebildiÄŸini, gerçek olmayan, ön yargı ve ayrımcı bilgiler içerebildiÄŸini unutmaz. Yanıltıcı bilgilere karşı dikkatli olur ve doÄŸrulama mekanizmaları oluÅŸturur. GerçeÄŸi tahrif eden (deepfake) her türlü teknolojik uygulamadan kaçınır. Dezenformasyon ve manipülasyon tehlikesine karşı gazetecilerin süreç içinde kontrol amaçlı kiÅŸisel inisiyatiflerini kullanmalarına olanak tanır.
Toplumsal fayda ve okur hakları
Yapay zekanın medya sektöründeki kullanımı, temelde toplumsal faydayı koruma ve bilgiyi daha etkili bir ÅŸekilde iletme amacı taşır. Bu nedenle yapay zeka uygulamaları medya kuruluÅŸları tarafından tiraj, reyting ya da görüntülenme artırmak için deÄŸil, haberlerin hızlı, ÅŸeffaf ve kesin bir biçimde okurlara, izleyicilere ve dinleyicilere ulaÅŸmasına yardımcı olmak amacıyla kullanılır.
İnsan onur ve haysiyetine saygı
Ä°nsanların mahremiyeti ve kiÅŸisel bilgilerinin korunması, temel bir insan hakkıdır ve bu haklara saygı göstermek zorunludur. Bu nedenle medya kuruluÅŸları kiÅŸisel verilerin kullanımında, veri gizliliÄŸi ve mahremiyet hakkına tam saygı gösterir, rıza esasını ön planda tutar. Ä°nsanlık onurunu zedeleyebilecek her türlü yapay zeka uygulamasından kaçınır. Yapay zeka tabanlı sanal ikizler (dijital avatarlar) için kullanılan gerçek insanlara ait profil ve sesleri, telif haklarına uygun olarak lisanslar ve kaynaklarını belirtir. Hak sahiplerine saygı göstermenin yanı sıra yasal gereklilikleri karşılayarak adil bir kullanımı teÅŸvik eder.
Ön yargıya karşı editoryal çerçeve
Yapay zeka uygulamalarındaki potansiyel ön yargılar, ifade edilen görüÅŸleri etkiler. Bu nedenle medya kuruluÅŸları bu teknolojileri özenle kullanır. Olası ön yargıları azaltmak için yapay zeka tarafından ifade edilen görüÅŸlerin insan editörler tarafından denetlenmesini ve doÄŸrulanmasını saÄŸlar.
Sürdürülebilir gazetecilik
Yapay zeka, medya sektöründe süreçlerin hızlanması ve otomasyon için önemli fırsatlar sunuyor. Ancak bu otomasyon kaygısı, insani yaratıcılığın deÄŸerini azaltmamalıdır. Bu baÄŸlamda, medya kuruluÅŸları, haber üretimi, çizerlik, yazarlık, foto muhabirliÄŸi, görsel yönetmenlik ve grafik tasarım gibi yaratıcılığı besleyen iÅŸ alanlarında yapay zekanın kullanımını düzenler, istihdam üzerinde olumsuz etkileri en aza indirir ve gazetecinin hakkını korur. Sürdürülebilir gazetecilik, insan yeteneklerinin ve yaratıcılığının korunmasını saÄŸlayarak medya endüstrisinde dengeli bir teknolojik entegrasyonu teÅŸvik eder.
Ä°nsan üretimi bilgi ve çeÅŸitliliÄŸin korunması
Yapay zeka tarafından üretilen verilerin yapay zeka uygulamalarındaki payı sürekli artıyor. Medya kuruluÅŸları, içerik zenginliÄŸinin sürdürülebilirliÄŸi için, yapay zeka uygulamalarında insan üretimi özgün bilgi oranını makul bir düzeyde tutar. Ayrıca bilgi ve kaynak çeÅŸitliliÄŸine özellikle dikkat eder. Bu yaklaşım içerik kalitesini korur ve yapay zeka tarafından üretilen verilerle insan yaratıcılığını dengeli ÅŸekilde bir araya getirerek daha saÄŸlam bir bilgi temeli oluÅŸturur.
Hukuki sorumluluk, şeffaflık ve telif haklar
Medya kuruluÅŸları yapay zeka tarafından üretilen içeriklerin hukuki çerçevesinin net bir ÅŸekilde çizilmesine katkı sunar, ÅŸeffaflık ve telif hakları konularına saygı gösterir. Bu kapsamda içeriklerde yapay zeka tarafından üretildiÄŸini gösteren bir logo kullanır ve içeriklerde yapay zekanın katkısı ve kullanılan kaynakları dipnot ve uyarı ÅŸeklinde açıkça belirtir.
Yapay zeka kullanımında hukuksal süreç
Yapay zekanın kullanımı, teknolojinin hızlı geliÅŸimi ve deÄŸiÅŸen doÄŸası nedeniyle henüz net bir hukuki çerçeveye sahip deÄŸildir. Medya kuruluÅŸları yapay zekanın kullanımına dair belirgin evrensel ve ulusal kural ve yönergeler oluÅŸturulana kadar, hazırlanan geçici düzenlemeler ve etik kuralları takip eder.