365betÌåÓýÔÚÏßÊÀ½ç±­

Anadolu Ajansı

Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi

Teknolojinin hızla ilerlemesi, medya sektöründe yapay zeka (YZ) uygulamalarının kullanımını kaçınılmaz kılıyor. YZ, veri iÅŸlemeden içerik üretimine, kiÅŸiselleÅŸtirilmiÅŸ haber akışından otomatik dil çevirisine kadar geniÅŸ bir yelpazede medya endüstrisini dönüÅŸtürüyor. Haberlerin daha hızlı ve etkileÅŸimi artıracak bir ÅŸekilde iÅŸlenmesi, analiz edilmesi ve sunulması için fırsatlar sunarken, aynı zamanda ahlaki, hukuki ve toplumsal sorumlulukları da beraberinde getiriyor. Bu kapsamda, gazeteciliÄŸin temel ilkeleri ile yeni teknolojik imkanlar arasında bir köprü kurulması gerekiyor.

Bu nedenle YZ’nın medya sektörüne saÄŸlıklı bir ÅŸekilde entegre edilmesini destekleyen Anadolu Ajansı olarak AAtölye’de ‘Medyada Yapay Zekayı Yönetmek’ baÅŸlığı ile bir forum düzenledik. Türkiye’nin saygın üniversiteleri ve medya kuruluÅŸlarından akademisyen ve gazeteciler ile sektör temsilcilerinin katıldığı bu forumda medyada YZ kullanımı ve uyulması gereken etik ilkeler tartışıldı. Forumun bir çıktısı olarak ‘Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi’ hazırlandı. Bu rehber, Anadolu Ajansı ve diÄŸer medya kuruluÅŸları için YZ teknolojilerini kullanırken takip edebilecekleri çerçeveye katkıda bulunmayı amaçlıyor.

Sürekli geliÅŸen teknolojik yeniliklere ve medya sektöründeki deÄŸiÅŸen ihtiyaçlara göre güncellenmeye açık olan bu rehber Anadolu Ajansı’nın köklü gazetecilik tecrübesini ve medya sektöründe YZ kullanımına dair evrensel uygulamaları temel alıyor. Forum katılımcılarının ve AA Akademi’nin katkılarıyla hazırlanan Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi on maddeden oluÅŸuyor.

MEDYADA YAPAY ZEKA ETÄ°K KULLANIM REHBERÄ°

1. GAZETECÄ°LÄ°K Ä°LKELERÄ°NÄ°N KORUNMASI: Medya kuruluÅŸları YZ kullanımında gazetecilik meslek ilkelerinden ödün vermez. Gazetecilerin haberleri doÄŸru, tarafsız ve etik bir ÅŸekilde sunmasını teÅŸvik eden basın ahlak esaslarına harfiyen uyar.
2. MEDYADA YZ ALGORÄ°TMALARI KULLANIMI: Medyada YZ algoritmalarının kullanımı, haberlerin kiÅŸiselleÅŸtirilmesi, içerik önerileri, dil iÅŸleme, ses ve görüntü analizi gibi bir dizi alanda etkili bir ÅŸekilde gerçekleÅŸmekte. Bu teknolojilerin kullanımı, veri gizliliÄŸi, içerik manipülasyonu ve tarafsızlık gibi etik ve hukuki sorunları da beraberinde getiriyor. Bu nedenle medya kuruluÅŸları kullandıkları YZ uygulamalarında gazetecilik meslek ilkeleri ve basın ahlak esasları ile tutarlı, tarafsızlığı saÄŸlanmış algoritmalar kullanır. Ä°nsanlığın temel deÄŸerlerini ve kiÅŸisel zaafları suistimal eden algoritmalardan uzak durur.
3. GERÇEÄžE SADAKAT ve TEYÄ°T MEKANÄ°ZMASI: Medya kuruluÅŸları dezenformasyon ve yalan haberle mücadeleye katkı saÄŸlayacak uygulamaları destekler. YZ çıktılarının filtrelenebildiÄŸini, gerçek olmayan, önyargı ve ayrımcı bilgiler içerebildiÄŸini unutmaz. Yanıltıcı bilgilere karşı dikkatli olur ve doÄŸrulama mekanizmaları oluÅŸturur. GerçeÄŸi tahrif eden (deepfake) her türlü teknolojik uygulamadan kaçınır. Dezenformasyon ve manipülasyon tehlikesine karşı gazetecilerin süreç içinde kontrol amaçlı kiÅŸisel inisiyatiflerini kullanmalarına olanak tanır.
4. TOPLUMSAL FAYDA ve OKUR HAKLARI: YZ’nın medya sektöründeki kullanımı, temelde toplumsal faydayı koruma ve bilgiyi daha etkili bir ÅŸekilde iletme amacı taşır. Bu nedenle, YZ uygulamaları medya kuruluÅŸları tarafından tiraj, reyting ya da görüntülenme artırmak için deÄŸil, haberlerin hızlı, ÅŸeffaf ve kesin bir biçimde okurlara, izleyicilere ve dinleyicilere ulaÅŸmasına yardımcı olmak amacıyla kullanılır.
5. Ä°NSAN ONUR VE HAYSÄ°YETÄ°NE SAYGI: Ä°nsanların mahremiyeti ve kiÅŸisel bilgilerinin korunması, temel bir insan hakkıdır ve bu haklara saygı göstermek zorunludur. Bu nedenle medya kuruluÅŸları kiÅŸisel verilerin kullanımında, veri gizliliÄŸi ve mahremiyet hakkına tam saygı gösterir, rıza esasını ön planda tutar. Ä°nsanlık onurunu zedeleyebilecek her türlü YZ uygulamasından kaçınır. YZ tabanlı sanal ikizler (dijital avatarlar) için kullanılan gerçek insanlara ait profil ve sesleri, telif haklarına uygun olarak lisanslar ve kaynaklarını belirtir. Hak sahiplerine saygı göstermenin yanı sıra yasal gereklilikleri karşılayarak adil bir kullanımı teÅŸvik eder.
6. ÖNYARGIYA KARÅžI EDÄ°TORYAL ÇERÇEVE: YZ uygulamalarındaki potansiyel önyargılar, ifade edilen görüÅŸleri etkiler. Bu nedenle medya kuruluÅŸları bu teknolojileri özenle kullanır. Olası önyargıları azaltmak için YZ tarafından ifade edilen görüÅŸlerin insan editörler tarafından denetlenmesini ve doÄŸrulanmasını saÄŸlar.
7. SÜRDÜRÜLEBÄ°LÄ°R GAZETECÄ°LÄ°K: YZ, medya sektöründe süreçlerin hızlanması ve otomasyon için önemli fırsatlar sunuyor. Ancak bu otomasyon kaygısı, insani yaratıcılığın deÄŸerini azaltmamalıdır. Bu baÄŸlamda, medya kuruluÅŸları, haber üretimi, çizerlik, yazarlık, foto muhabirliÄŸi, görsel yönetmenlik ve grafik tasarım gibi yaratıcılığı besleyen iÅŸ alanlarında YZ’nın kullanımını düzenler, istihdam üzerinde olumsuz etkileri en aza indirir ve gazetecinin hakkını korur. Sürdürülebilir Gazetecilik, insan yeteneklerinin ve yaratıcılığının korunmasını saÄŸlayarak medya endüstrisinde dengeli bir teknolojik entegrasyonu teÅŸvik eder.
8. Ä°NSAN ÜRETÄ°MÄ° BÄ°LGÄ° ve ÇEŞİTLÄ°LİĞİN KORUNMASI: YZ tarafından üretilen verilerin YZ uygulamalarındaki payı sürekli artmakta. Medya kuruluÅŸları, içerik zenginliÄŸinin sürdürülebilirliÄŸi için, YZ uygulamalarında insan üretimi özgün bilgi oranını makul bir düzeyde tutar. Ayrıca, bilgi ve kaynak çeÅŸitliliÄŸine özellikle dikkat eder. Bu yaklaşım içerik kalitesini korur ve YZ tarafından üretilen verilerle insan yaratıcılığını dengeli ÅŸekilde bir araya getirerek daha saÄŸlam bir bilgi temeli oluÅŸturur.
9. HUKUKÄ° SORUMLULUK, ÅžEFFAFLIK ve TELÄ°F HAKLARI: Medya kuruluÅŸları YZ tarafından üretilen içeriklerin hukuki çerçevesinin net bir ÅŸekilde çizilmesine katkı sunar, ÅŸeffaflık ve telif hakları konularına saygı gösterir. Bu kapsamda içeriklerde YZ tarafından üretildiÄŸini gösteren bir logo kullanır ve içeriklerde YZ’nın katkısı ve kullanılan kaynakları dipnot ve uyarı ÅŸeklinde açıkça belirtir.
10. YZ KULLANIMINDA HUKUKSAL SÜREÇ: Medyada YZ’nın kullanımı, teknolojinin hızlı geliÅŸimi ve deÄŸiÅŸen doÄŸası nedeniyle henüz net bir hukuki çerçeveye sahip deÄŸildir. Medya kuruluÅŸları YZ’nın kullanımına dair belirgin evrensel ve ulusal kural ve yönergeler oluÅŸturulana kadar, hazırlanan geçici düzenlemeler ve etik kuralları takip eder.