°Õ²¹ÅŸ°ì±ð²Ô³Ù
¶Ù´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüreticisi ülkeler arasında yer alanÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,ÌýsonÌýyıllarda üretimdeki düşüş ve iç tüketimdeki artış nedeniyleÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌý¾±³ó°ù²¹³¦²¹³Ùçı²õıÌýkonumundan ithalatçısına dönüştü.
AA muhabirinin Özbekistan'ın ulusal petrol-gazÌýÅŸirketi olan ÖzbekneftgazÌýiÅŸletmesi verilerinden derlediÄŸi bilgilere göre, yıllık ortalama 50-60 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretme kapasitesine sahip Özbekistan'da,ÌýsonÌýyıllarda ülkedekiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimindeki düşüş ve iç tüketimdeki artışı karşılamak amacıylaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithal etmeye baÅŸladı.
2023 yılı verilerine göre toplam 1,86 trilyon metreküpe kanıtlanmışÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýrezervlerine sahip Özbekistan'da, 2017'de 56,4 milyar metreküp, 2018'de 60,3 milyar metreküp, 2019'da 60,5 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretilirken, 2020'den itibaren ülkeninÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretiminde gerileme baÅŸladı.
Bu çerçevede, Kovid salgını nedeniyle 2020'de 49,7 milyar metreküp olanÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimi 2021'de 53,8 milyar metreküpe yükselse de düşüş ilerleyen yıllarda devam etti.Ìý¶Ù´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimi, 2022'de 51,6 milyar metreküpe düşerken 46,7 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazın üretildiÄŸi 2023'te ise 2018'a kıyasla yüzde 30 oranında gerileme görüldü.
2019'da Rusya'ya 4,9, Çin'e 3,2 milyar küpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihraç edenÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìýüretimdeki düşüş üzerine 2020'den itibaren Rusya'yaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihracatını durdururken, Çin'e ise daha önce varılan anlaÅŸma gereÄŸiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsatmaya devam etti.
Bu çerçevede Çin'e 2020-2022 yıllarında yıllık ortalama 3-4 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihraç edenÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìý2023'te iç tüketimin artmasından dolayı bu ülkeyeÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsatışını yaklaşık 2 kat azalttı.
Ö³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìýbu dönemlerde komÅŸusu Kırgızistan'a yıllık ortalama 35-40 milyon metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihraç etmeyi sürdürdü.
- 2023'te, Özbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌý¾±³Ù³ó²¹±ô²¹³ÙıÌýhacmi ihracatını geçti
2020'den itibaren ülkedeki artan iç tüketimi karşılamak içinÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithal etmeye baÅŸlayanÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìýbu çerçevede 2020'de Türkmenistan'dan 900 milyon, 2021'de ise 1,5 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsatın aldı.
Böylece Orta Asya'nın önemliÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüreticilerinden olanÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazı bir yandan Çin'e ihraç ederken diÄŸer yandan da ithal eder oldu. Özbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihracatı ileÌý¾±³Ù³ó²¹±ô²¹³ÙıÌýarasındaki fark 2020'de 427,7 milyon dolar, 2021'de 562,8 milyon dolar, 2022'de ise 629 milyon olarak kayıtlara geçti.
2023'te Rusya'danÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌý¾±³Ù³ó²¹±ô²¹³Ùına baÅŸlayan Özbekistan'ın bu alandaki ithalat hacmi ilk defa ihracatını geçti. Geçen yılÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazda, 529,9 milyon dolarlık ihracatına karşılık 694,9 milyon dolarlık ithalat gerçekleÅŸtiren Özbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihracatı veÌý¾±³Ù³ó²¹±ô²¹³ÙıÌýhacmi arasındaki açığı 165 milyon dolar olarak hesaplandı.
-ÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,Ìý2023'ten itibaren Rusya'danÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌý¾±³Ù³ó²¹±ô²¹³Ùına baÅŸladı
Ö³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,ÌýsonÌý»åö²Ô±ð³¾»å±ðÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimindeki düşüş ve iç tüketimindeki artış nedeniyle ithal ettiÄŸiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýmiktarını arttırmaya baÅŸladı.
Bu çerçevedeÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,ÌýülkedekiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýyetersizliÄŸini karşılamak amacıyla geçen yıl Rusya'danÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithal etme kararı aldı.
SonÌýyıllarda Türkmenistan'dan yıllık ortalama 1,5-2 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithal edenÌýÖ³ú²ú±ð°ì¾±²õ³Ù²¹²Ô,ÌýEkim 2023'te Rusya ile günlük 7-9 milyon metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsatın alma konusunda anlaÅŸtı. Buna göre Rusya, Özbekistan'a yıllık ortalama 2,8 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsatacak.
Bu yılın ocak-aÄŸustos döneminde ülkenin Rusya ve Türkmenistan'dan ithal ettiÄŸiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýtutarı geçen yılın aynı dönemine kıyasla 5,7 kat artışla 1 milyar 150 milyon dolara ulaÅŸtı.
BuÌý»åö²Ô±ð³¾»å±ðÌýÖzbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihracatı tutarı ise 404,8 milyon dolar oldu. Özbek tarafı esasen Çin'eÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýihraç ederken, komÅŸuları Tacikistan ve Kırgızistan'a da küçük miktarlardaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsattı.
Öte yandan,ÌýsonÌý»åö²Ô±ð³¾»å±ðÌýÖzbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretiminde belirgin bir düşüş görüldü. 2018'de 60,3 milyar metreküp olanÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimi, yüzde 30'luk düşüşle 2023'te 46,7 milyar metreküp oldu.
Bu yılın ocak-aÄŸustos döneminde ise ülkede 29,9 milyar metreküpÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretilirken, bu geçen yılın aynı döneminde üretilenÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgaza oranla yüzde 4,6 düşüş anlamına geliyor.
- İthalattaki artış, üretimdeki düşüş ve iç tüketimdeki artıştan kaynaklanıyor
Özbek enerji uzmanı Bahadır Yusupov, Özbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsektöründeki geliÅŸmeleri AA muhabirine deÄŸerlendirdi.
Yusupov, Özbekistan'ınÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithalatçısına dönüşmesinin ülkedekiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimindeki düşüş ve iç tüketimdeki artıştan kaynaklandığını söyledi.
SonÌýyıllarda ülkedeÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretiminin belirgin ölçüde gerilediÄŸine dikkati çeken Yusupov, bunun esas nedeninin bazıÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýocaklarındaki üretim faaliyetlerinin tamamlanmış olması ve yeniÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýocaklarının ise henüz istenilen düzeyde üretime geçmemesi olduÄŸunu belirtti.
Yusupov, sanayi üretimindeki artışın ülkedeÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýtüketiminde de artışa neden olduÄŸunu dile getirirken,Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimindeki gerileme ve iç tüketimdeki artışÌýsonucunda ortaya çıkanÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýyetersizliÄŸi sorununun çözümü için hükümetin Rusya'danÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýithal etme kararı aldığını anımsattı.
ÃœlkedeÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýüretimini arttırmaya yönelik yatırım projelerinin sürdüğünü kaydeden Yusupov,Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýkeÅŸif ve üretme sürecinin büyük yatırımlar gerektiÄŸini vurguladı.
Yusupov, ülke ekonomisininÌýsonÌýyıllarda olduÄŸu gibi büyümeye devam etmesi durumunda, gelecek 5 yılda Özbekistan'ın ithal ettiÄŸiÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýhacminin 2 kat artarak 10 milyar metreküpe ulaÅŸabileceÄŸini söyledi.