°¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹
Ukrayna'²Ôı²Ô Avrupa'ya RusÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazının sevkiyatına dair anlaÅŸmayı uzatmaması kararının ardındanÌýRusyaÌýileÌýMoldovaÌý²¹°ù²¹²õı²Ô»å²¹Ìý²ú²¹ÅŸ±ô²¹²â²¹²ÔÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýkrizi,TransdinyesterÌýbölgesi üzerinde ciddi etkilere neden oldu.Ìý
Rus enerji ÅŸirketiÌýGazprom, 1 Ocak'ta Ukrayna'²Ôı²Ô anlaÅŸmayı uzatmayı reddetmesi nedeniyle Avrupa'ya ve borcunu ödemediÄŸi içinÌýMoldova'yaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsevkiyatını durdurdu.
Gazprom veÌýMoldovaÌýenerji ÅŸirketiÌýMoldovagazÌý²¹°ù²¹²õı²Ô»å²¹ki anlaÅŸma gereÄŸi iseÌýMoldovaÌýsınırları içinde bulunan ve tek taraflı bağımsızlığını ilan eden "Transdinyester" ²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô±ðÌýgaz, Ukrayna üzerinden sevk ediliyordu.
³Ûı±ô±ô²¹°ù»åı°ùÌýRusyaÌýtarafından desteklenen bölge,Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazdan mahrum kalarak kış döneminde ciddi sorunlarla karşılaÅŸtı. Acil durumun ilan edildiÄŸi bölgede,ÌýgazÌýsevkiyatının kesilmesi sonucu elektrik kesintileri de yaÅŸanmaya baÅŸladı. Bu da bölge sakinlerinin ıssız kalmasına, birçok iÅŸletmenin faaliyetlerini durdurmasına yol açtı.
Rusya'ya borcunu kabul etmeyen ve 2022'den bu yanaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazı borsadan satın alanÌýMoldova,ÌýRusya'²âıÌýTransdinyester'dekiÌýgazÌýkrizini kışkırtmakla suçlarken Moskova, KievÌýileÌý°¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹'in kararları yüzündenÌýTransdinyester'inÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazdan mahrum kaldığını savundu.
- "Gazprom,ÌýMoldova'dan borcu yasal yollarla tahsil etmedi"
MoldovaÌýenerji ÅŸirketiÌýMoldovagazÌýBaÅŸkanı Vadim DZð²ú²¹²Ô, AA muhabirine yaptığı açıklamada,ÌýMoldovaÌýveÌýMoldova'ya baÄŸlıÌýTransdinyesterÌý²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô»å±ð°ì¾±Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazla ilgili durumu anlattı.
Rus enerji ÅŸirketiÌýGazprom'danÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazı satın almayı 2022'de kestiklerini söyleyen DZð²ú²¹²Ô, "¶Ù´ÇÄŸ²¹±ô²µ²¹³úı 2022'den beri borsalardan satın alıyoruz.ÌýMoldova'da Romanya'²Ôı²Ô emtia borsası faaliyet gösteriyor ve tüketicilerimiz içinÌýgazı borsadan satın alıyoruz." dedi.
TransdinyesterÌý²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô»å±ð°ì¾±ÌýgazÌýkrizine deÄŸinen DZð²ú²¹²Ô, bu bölgeye 1 Ocak'a kadar RusÌýgazının Ukrayna üzerinden tedarik edildiÄŸine iÅŸaret etti.
DZð²ú²¹²Ô, "GazpromÌýileÌý2021'de 5 yıla uzattığımız sözleÅŸme kapsamında bu bölgeyeÌýgazı saÄŸlıyorduk. Bu bölge RusÌýgazına baÄŸlı. Ancak teknik olarak,Ìýgazın Türk sınırından Bulgaristan, Romanya üzerinden tedarik edilmesi mümkün yaniÌýgazÌýsevkiyatı konusunda sorun yok. Asıl mesele, bölgenin,Ìýgazın piyasadaki deÄŸerini karşılayabilmesi." diye konuÅŸtu.
Gazprom'unÌýMoldova'ya borcunu ödemediÄŸi içinÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsevkiyatını 1 Ocak'ta durdurduÄŸuna dikkati çeken DZð²ú²¹²Ô, söz konusu borcun 1990'lar, 2000'ler, 2010 ve 2013 dönemlerini kapsadığını, 2016 yılından bu yanaÌýGazprom'a herhangi bir borcun olmadığını savundu.
DZð²ú²¹²Ô,ÌýGazprom'un 2021'den bu yana borç sorununa çözüm bulunmasını talep ettiÄŸini ancak 2021'den sonraÌýgazÌýhacminde herhangi bir kısıtlama olmadığını söyleyerek "Bu borç uzun zamandır var ancakÌýGazprom, bu borcu yasal yollarla mahkeme üzerinden tahsil etmek için hiçbir zaman adım atmadı. Bu borç yasal çerçevede tahsil edilebilirdi. Dolayısıyla borç nedeniyleÌýTransdinyesterÌý²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô±ðÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsevkiyatının durdurulmasının doÄŸru olmadığı kanaatindeyim." ifadelerini kullandı.
Bu aÅŸamada yaÅŸanabilecek insani felaketin önüne geçilmesi amacıyla sorunun baÅŸka yollarla çözülmesi gerektiÄŸini belirten DZð²ú²¹²Ô, "Gazprom bu yolu seçti ancak bundanÌýTransdinyester'de yaÅŸayanlar zorluk çekiyor. ÇünküÌýMoldova'²Ôı²Ô diÄŸer kısmına kış sezonunun sonuna kadarÌýgazsaÄŸlandı." dedi.
Vadim DZð²ú²¹²Ô, daha önceÌýTransdinyester'eÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazın tedariki konusunda alternatif yollarıÌýGazprom'a teklif ettiklerini ancak bu teklife cevap gelmediÄŸini söyledi.
TransdinyesterÌý²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô±ð alternatif yollar üzerindenÌýgazı tedarik etmeye hazır olduklarını dileÌýgetiren DZð²ú²¹²Ô, ÅŸu ifadeleri kullandı:
"MoldovaÌý²âö²Ô±ð³Ù¾±³¾¾±,ÌýTransdinyester'eÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsorununun çözümü için alternatif yollar teklif etti ancak bölge bunu reddetti.ÌýTransdinyester'e gerekli hacimdeÌýgazÌýtedarik etmeye hazırız. Ancak bölge bunu istemiyor. Onlar, bizimÌýGazpromÌýileÌýmüzakereleri devam etmemizi veÌýGazprom'daÌýgazalımının yapılmasını istiyor.ÌýMoldovaÌýyönetimi de bu borcu kabul etmeyi veÌýGazpromÌýileÌýmüzakere etmeyi istemiyor."
- "GazÌýkrizinin altında jeopolitik sebepler yatıyor"
Moldova'daki "Laf" haber portalı Müdürü veÌýgazeteci Vitaliy Gaydarji,ÌýRusya'²Ôı²ÔÌýMoldova'yaÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôgazı ekonomik ve siyasi gerekçelerle durdurduÄŸu görüşünü paylaÅŸtı.
Ãœlkesinin son dönemde Avrupa BirliÄŸi (AB)ÌýileÌýyakınlaÅŸtığına iÅŸaret eden Gaydarji, "Bu baÄŸlamdaÌýgazın durdurulması,ÌýRusyaÌýiçin °¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹'e baskı kurma yöntemi. Resmi açıklamaya göre,Ìýgazın durdurulmasının sebebi,ÌýMoldovagazÌýÅŸirketinin borcu. Ancak bunun altında jeopolitik sebepler yatıyor.ÌýRusya, enerji kaynaklarını eski Sovyet ülkeleri üzerinde bir etki aracı olarak kullanıyor." deÄŸerlendirmesinde bulundu.
Ukrayna üzerinden Avrupa'ya 1 Ocak itibarıylaÌýgazın durdurulduÄŸuna dikkati çeken Gaydarji, böyleceÌýRusya'²Ôı²Ô bölge üzerinde hakimiyetini güçlendirmeye, hem Ukrayna hem deÌýMoldova'²âı cezalandırmaya çalıştığını savundu.
Gaydarji, bundanÌýMoldova'ya baÄŸlıÌýTransdinyesterÌý²úö±ô²µ±ð²õ¾±²Ô¾±n ciddi ÅŸekilde etkilendiÄŸini belirterek "Bölgenin sözde yönetimi iseÌýMoldovaÌýhükümetinin destek saÄŸlama teklifini reddederek °¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹'den bağımsız kalmaya çalışıyor. Bölgede,Ìýgazın durdurulmasının ardından elektrik krizi yaÅŸanıyor. Enerji kaynaklarıyla çalışan iÅŸletmelerin faaliyetlerini durdurması, bölgenin ekonomisine tehdit oluÅŸturuyor. Bölgedeki durum insani krizin eÅŸiÄŸinde." dedi.
Transdinyester'dekiÌýgazÌýsorununÌýMoldova'da bu yıl düzenlenecek parlamento seçimlerinin öncesinde yaÅŸandığına iÅŸaret eden Gaydarji, "MoldovaÌýyönetimi için enerji krizinin çözümü, seçim öncesi bir sınav. Enerji alanda istikrarın saÄŸlanması, iktidardaki partinin elini güçlendirecek. Dolayısıyla olanların nedeni, Moskova'²Ôı²Ô,ÌýMoldovaÌýyönetimini etkileyerek, seçim öncesi durumu istikrarsızlaÅŸtırma, seçimlerin sonuçlarını etkileme isteÄŸi." diye konuÅŸtu.
MoldovaÌýgenelinde de son yıllardaÌýgazÌýfiyatının kat kat arttığını ve bunun vatandaÅŸların hayatınıÌýetkilediÄŸini dileÌýgetiren Gaydarji, "MoldovaÌý²âö²Ô±ð³Ù¾±³¾¾±,Ìý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazı borsadan satın alarak riskleri en aza indirmeye çalışıyor ancakÌýgazÌýdurumu henüz istikrara kavuÅŸmadı.ÌýMoldovaÌýhükümeti, enerji sorunlarının çözümü konusunda etkin olamadı." ifadelerini kullandı.
Gazeteci Gaydarji,ÌýgazÌýsorunun çözülmesi için °¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹ÌýileÌýTransdinyester'in diyalog kurarak uzlaÅŸmaya hazır olması gerektiÄŸini vurguladı.
- "Moldova'²Ôı²ÔÌýGazprom'a borcunu ödemesi lazım"
Moldova'daki ekonomi uzmanı Dumitru Barbalat ise "Noi" haber ajansında yayımlanan makalesinde, mevcut durumdan °¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹'in sorumlu olduÄŸunu belirtti.
°¾±ÅŸ¾±²Ô±ð±¹'inÌýRusya'ya borcunu ödeme prosedürüne uymadığına dikkati çeken Barbalat, "MoldovaÌýtarafı, anlaÅŸmada öngörüldüğü gibiÌýRusyaÌýhükümetiyle müzakereleri baÅŸlatmadı.Ìý¶Ù´ÇÄŸ²¹±ôÌýolarakÌý»å´ÇÄŸ²¹±ôÌýgazÌýsorunun çözümüne iliÅŸkin anlaÅŸma imzalanmadı. Dolayısıyla enerji krizinin nedenleri, hükümetin profesyonel olmaması. Yönetimdeki ÅŸahıslar, aldıkları kararların sonuçlarını anlayamıyor." ifadelerini kullandı.
Barbalat,ÌýMoldovaÌý³Ù²¹°ù²¹´Úı²Ôı²Ô,ÌýGazprom karşısında biriktirdiÄŸi borcu ödemesi gerektiÄŸini vurguladı.