Ä°²õ³Ù²¹²Ô²ú³Ü±ô
Bursa UludaÄŸ Ãœniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre MühendisliÄŸi Bölümü Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Güray SalihoÄŸlu, Azerbaycan'da gerçekleÅŸtirilecek BM Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Taraflar Konferansı'nda (COP29)ÌýfosilÌýyakıtların azaltılması noktasında önemli bir adım atılmasının beklenmediÄŸini söyledi.
Bakü'de 11-22 Kasım'da düzenlenecek olan COP29, sıfır karbon hedefiyle vizyon ve fikirlerini sunmak üzere bir araya gelecek olan devlet ve hükümet başkanları, kamu ve özel sektör yöneticileri, sivil toplum kuruluşları, araştırmacılar ve sanatçılar iklim krizine karşı işbirliğini güçlendirmek için görüşmeler yapacak.
Geçen yıl BirleÅŸik Arap Emirlikleri'nin (BAE) baÅŸkanlığını yürüttüğü COP28, 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Dubai'de düzenlendi ve konferansın final metninde iklim müzakerelerinin yaklaşık 30 yıllık tarihinde ilk kezÌýfosilÌýyakıtlardan bahsedilerek küresel ısınmayı sınırlandırmak için "fosilÌý²â²¹°ìı³Ù±ô²¹°ù»å²¹²ÔÌý³Ü³ú²¹°ì±ô²¹ÅŸ³¾²¹" çaÄŸrısı yapıldı.
Müzakerecilerin final metninde anlaşamaması nedeniyle resmi tarihinden bir gün sonra tamamlanan COP28'de, taraflar küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin 2030 itibarıyla 3 katına, enerji verimliliğindeki ilerleme hızının ise 2 katına çıkarılmasını kabul etti.
COP28'in sona ermesinin ardından yayımlanan Küresel Atmosferik AraÅŸtırmalar İçin Emisyon Veritabanı raporu, zirvede yapılanÌý粹ğ°ùı±ô²¹°ùın ne kadar gerekli olduÄŸunu ortaya koydu.
- Birçok ülkenin sera gazı emisyonu arttı
Raporda Çin, Amerika BirleÅŸik Devletleri (ABD), Hindistan, Avrupa BirliÄŸi (AB) ülkeleri, Rusya ve Brezilya geçen yıl dünyada en fazla sera gazı salımı gerçekleÅŸtiren ülkeler olarak sıralandı. Söz konusu ülkeler, küresel nüfusun yüzde 49,8'ini, küresel gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 63,2'sini oluÅŸtururken küreselÌýfosilÌýyakıt tüketiminin yüzde 64,2'sinden ve küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 62,7'sinden sorumlu oldu.
Hindistan, 2023'te sera gazı emisyonlarını 2022'ye kıyasla yüzde 6,1, Çin yüzde 5,2, Rusya yüzde 1,9, ABD yüzde 1,4 ve Brezilya yüzde 0,1 artırırken AB ortalamasında yüzde 7,5'lik bir azalış kayıtlara geçti.
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından yayımlanan benzer bir rapora göre de 2023'te sera gazı konsantrasyonları rekor kırdı ve son 20 yılda yüzde 11,4 artan atmosferdeki karbondioksit yoğunluğu hiç olmadığı kadar hızlı birikmeye devam etti. WMO'ya bağlı Küresel Atmosfer İzleme ağındaki uzun dönem gözlemlere dayanan veriler ışığında, geçen yıl küresel karbondioksit konsantrasyonu milyonda 420 parçacığa (ppm), metan konsantrasyonu milyarda 1934 parçacığa (ppb) ve azot oksit konsantrasyonu 336,9 ppb'ye ulaştı. Bu değerler, endüstri öncesi seviyelerin sırasıyla yüzde 151, yüzde 265 ve yüzde 125'i olarak hesaplandı.
- "Emisyonların yüzde 90'ının sebebiÌýfosilÌý²â²¹°ìı³Ù±ô²¹°ù"
COP28'de alınan kararları ve bu kararların COP29'a uzanan bir yıllık süreçteki uygulamalarına iliÅŸkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan SalihoÄŸlu, geçen yılki nihai metinde yaptığı incelemelerde sadece iki yerdeÌýfosilÌýyakıt ifadesine rastladığını belirtti.
SalihoÄŸlu, "FosilÌýyakıtlara referans verilmesi tabii ki probleme iÅŸaret edilmesi anlamına geliyor. Çünkü bu problemin kaynağı yani emisyonların yüzde 90'ının sebebiÌýfosilÌýyakıtlar. Bu, iklim gerçeÄŸinin asıl sorumlusuÌýfosilÌýyakıtların yakılması demek. Ä°lk kez bir BM organizasyonu altında 'masadaki fil budur' dendi ancakÌýfosilÌý²â²¹°ìı³Ù³Ù²¹²ÔÌýçıkış kararı alınmadı,ÌýfosilÌý²â²¹°ìı³Ù³Ù²¹²ÔÌýkademeli geçiÅŸ gibi bir karar alındı.ÌýFosilÌýyakıt ifadesinin ilk kez kullanılması açısından bu birtakım çerçevelerde baÅŸarı gibi lanse edildi, aslında bu bir baÅŸarı deÄŸildi. Ä°kinci önemli karar ise "global stocktake" yani "küresel durum deÄŸerlendirmesi" kararıydı ama bunun ne kadar faydası oldu, açıkçası o tartışılır." dedi.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın raporlarına göre yenilenebilir enerji kaynaklarında artış yaÅŸandığını ancak bu durumunÌýfosilÌýyakıt kullanımının azaldığı anlamına gelmediÄŸini bildiren SalihoÄŸlu, şöyle devam etti:
"COP zirvelerinde iklim krizine dairÌýyeterliÌýadımlar atılmıyor eÄŸer öyle olsaydıÌýfosilÌýyakıtların kademeli olarak azaldığını görürdük. Zirveler son 3 yıldırÌýfosilÌýyakıt üreten ülkelerde de yapılmaya baÅŸlandı. Her kıtada bir COP yapılması gibi biraz konjonktür gereÄŸi böyle bir karar alınıyor ama Dubai'de ön tarafta iklim müzakereleri yapılırken arka tarafta biliyoruz kiÌýfosilÌýyakıt görüşmeleri de devam etti. Bunlar hep söylendi. Bu yıl COP29 için yapılan planlardaÌýfosilÌýyakıt ifadesini göremedim. Bu yılki zirve, "Finans COP" olarak geçiyor, bundan önceki finans taahhütleri yerine getirilmedi ki bu yıl yeni bir hedef konacak. Eskiden yılda 100 milyar dolar geliÅŸmiÅŸ ülkelerin geliÅŸmekte olan ülkelere yardımından söz ediliyordu. Bunun gerçekleÅŸme oranı yüzde 30 civarında kaldı."
- "Ulusal Katkı Beyanları 2025'te güncellenecek"
COP29 öncesinde yapılan tartışmalar çerçevesinde gelişmiş ülkelerin Katar, Çin, Brezilya ve Hindistan gibi ülkelere fona katkı vermeleri çağrısında bulunduğunu hatırlatan Salihoğlu, şu değerlendirmeleri paylaştı:
"Böyle bir tartışma gündemi var ve bir numaralı gündem maddesi bu olacak. DiÄŸer bir konu ise Paris AnlaÅŸması'nda belirtildiÄŸi üzere ülkeler her 5 yılda bir ulusal katkı beyanlarını güncellemek durumunda. Bu tarih, 2025 Åžubat ayına denk geliyor ve bu nedenle COP29, bunun biraz gölgesinde olacak. Ãœlkeler Ulusal Katkı Beyanları'nı (NDC) güncelleyip COP29'a gelirler mi, bilmiyorum. COP30 Brezilya'da yapılacak. Yani COP30'dan önce, COP29'dan sonra arada bir yerde bunların yapılması gerekiyor. COP29 BaÅŸkanlığı'nın çeÅŸitli önerileri de olacak. Mesela küresel enerji depolama ve ÅŸebekeler taahhüdü, hidrojen deklarasyonu, organik atıklardan metan azaltma projesi, yeÅŸil dijital eylem deklarasyonu, çiftçiler için iklim giriÅŸimi gibi. Bunların kaçı kabul edilecek bilmiyoruz. Asıl soru parayı kim ödeyecek veÌýfosilÌýyakıtlardan uzaklaÅŸacak mıyız?ÌýFosilÌýyakıtlarla ilgili bir ÅŸey olmayacak, o kesin."