

陌srail'in Gazze'ye 7 Ekim 2023'te ba艧latt谋臒谋 sald谋r谋lar nedeniyle evlerini terk ederek çad谋rlarda ve bar谋nma merkezlerinde ya艧amak zorunda kalan Filistinliler, sokaklarda biriken at谋klar aras谋nda ya艧am mücadelesi veriyor. Yerel yetkililer yak谋t s谋k谋nt谋s谋 nedeniyle sokaklarda biriken çöp y谋臒谋nlar谋n谋 kald谋rmakta yetersiz kal谋rken, Filistinliler, at谋k sularda tespit edilen çocuk felci virüsünün çocuklar谋na bula艧mas谋ndan endi艧e duyuyor.
Hollanda merkezli sivil toplum kurulu艧u PAX for Peace taraf谋ndan yay谋mlanan "Gazze'de Sava艧 ve Çöp" isimli rapora göre, boyutlar谋 farkl谋l谋k gösteren en az 225 at谋k toplama alan谋n谋n bulundu臒u Gazze 艦eridi çevresinde, at谋k toplama araçlar谋n谋n sald谋r谋larda zarar görmesi ve 陌srail Savunma Kuvvetleri (IDF) taraf谋ndan çöp toplama alanlar谋na eri艧imin engellenmesi nedeniyle sokaklarda ve tarlalarda yüz binlerce ton kat谋 at谋k birikiyor.
Ekim 2023-May谋s 2024 tarihlerini kapsayan raporda, yüksek hava s谋cakl谋klar谋, çöken sa臒l谋k altyap谋s谋, g谋da güvensizli臒i ve t谋bbi müdahale eksiklikleri hat谋rlat谋larak biriken kat谋 at谋klar, yerinden edilmi艧 Filistinliler için "sessiz tehdit" olarak tan谋mland谋.
Rapora göre t谋bbi at谋klar谋n imha edilememesi, kimyasallar谋n ve radyoaktif maddelerin topra臒a ve yer alt谋 sular谋na kar谋艧mas谋 Hepatit B ve Hepatit C gibi hastal谋klar谋n yay谋lmas谋na yol açarken depolama alanlar谋ndan önce suya ve topra臒a, ard谋ndan da bu alanlarda yap谋lan tar谋msal faaliyetler yoluyla besin zincirine kar谋艧an kimyasallar insan ve hayvan vücuduna kadar ula艧谋yor. Kirlenmi艧 toprak ve su kaynaklar谋 sadece Gazze'yi de臒il, suyun ta艧谋nabilme potansiyeline ba臒l谋 olarak uzak mesafelerdeki ekosistemleri ve buralarda ya艧ayan insanlar谋 da tehdit ediyor.
330 bin tondan fazla kat谋 at谋k birikti
Çat谋艧malar谋n ba艧lamas谋yla nüfusun yüzde 85'inden fazlas谋n谋n yerinden edildi臒i Gazze'de, yap谋lar谋n yüzde 62'si sald谋r谋lar sonras谋 enkaza dönü艧ürken, Gazze Belediyesinin verilerine göre sadece kent genelinde en az 100 bin ton kat谋 at谋k birikti.
陌srail sald谋r谋lar谋 öncesi at谋k toplama faaliyetlerinin sürdürüldü臒ü Gazze'deki Yarmouk At谋k Transfer 陌stasyonu sald谋r谋larla birlikte k谋sa sürede hem büyük bir çöplük alan谋na dönü艧üp hem de bombalar谋n hedefi olurken Gazze Belediyesi, tesisteki durumun kritik bir noktaya do臒ru ilerledi臒ine dair uyar谋 yay谋nlad谋.
Raporda, Gazze'nin güneyinde ve merkezinde Birle艧mi艧 Milletler kurulu艧lar谋 ve Uluslararas谋 K谋z谋lhaç Komitesi taraf谋ndan toplanan at谋klar谋n geçici olarak depolanabilece臒i 19 acil çöplük sitesi kuruldu臒u hat谋rlat谋l谋rken bu noktalardaki at谋klar谋n daha sonra belirlenen çöplüklere ta艧谋nma plan谋n谋n IDF'nin engellemeleri sonras谋 zorlu bir sürece dönü艧tü臒ü anlat谋ld谋.
BM Yak谋n Do臒u'daki Filistinli Mültecilere Yard谋m ve Bay谋nd谋rl谋k Ajans谋 (UNRWA) taraf谋ndan yay谋mlanan rapora göre ise, Gazze genelinde 150'den fazla futbol sahas谋n谋 doldurabilecek 330 bin tondan fazla kat谋 at谋k birikti.
Gazze'de her gün ortaya ç谋kan yakla艧谋k 2 bin ton at谋k, 500 e艧ek arabas谋 ve 76 toplama arac谋yla yönetilmeye çal谋艧谋l谋rken, Birle艧mi艧 Milletler Kalk谋nma Program谋'na (UNDP) göre, bir toplama arac谋 21 bin ki艧ilik nüfusa, bir toplama i艧çisi ise 3 bin 343 ki艧iye hizmet veriyor. Gazze'de günlük 2 bin ton ek at谋k üretildi臒i dü艧ünüldü臒ünde Gazzelileri salg谋n hastal谋klardan korumak ve bozulan çevreyi eski haline getirmek uzun ve zorlu bir mücadele gerektiriyor.
"Çevre tahribat谋n谋n bir yöntem olarak kullan谋lmas谋 yasak"
Gazze'de at谋klar谋n ve molozlar谋n yol açabilece臒i çevresel sorunlara ili艧kin AA muhabirinin sorular谋n谋 yan谋tlayan Mu臒la S谋tk谋 Koçman Üniversitesi 陌ktisadi ve 陌dari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas谋 陌li艧kiler Bölümü Doktor Ö臒retim Üyesi Seyfi K谋l谋ç, Gazze'deki at谋k problemi sorununun 陌srail devletinin kuruldu臒u 1948'de ba艧lad谋臒谋n谋 söyledi.
陌srail'in, Filistin topraklar谋n谋 Filistinlilerden ar谋nd谋rma politikas谋 dahilinde yürütmü艧 oldu臒u faaliyetler bulundu臒unu belirten K谋l谋ç, "顿颈臒别谤 devletlerle 陌srail'i kesinlikle ay谋rmam谋z gerekiyor. Sava艧larda kurallar谋 ihlal eden devletler tabii ki spesifik durumlarda oluyor ama hiçbiri bunu 陌srail kadar bir sava艧 arac谋 olarak kullanmad谋." dedi.
Sava艧larda büyük dalgalar yarat谋lmas谋, deprem olu艧turulmas谋, iklimle oynanmas谋 gibi çevre tahribat谋n谋n bir yöntem olarak kullan谋lmas谋n谋n 18 May谋s 1977'de Birle艧mi艧 Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen Çevresel De臒i艧iklik Tekniklerinin Askeri veya 顿颈臒别谤 Herhangi Bir Dü艧manca Kullan谋m谋n谋n Yasaklanmas谋na 陌li艧kin Sözle艧me (ENMOD) taraf谋ndan s谋n谋rland谋r谋ld谋臒谋n谋 kaydeden K谋l谋ç, bugün 陌srail'in konvansiyonel silahlar谋 yo臒un 艧ekilde kullanarak ortaya çevresel etkiler ç谋karmas谋n谋n amac谋n谋n, Gazze'yi ya艧anmaz hale getirmek oldu臒unu ifade etti.
"Kat谋 ve s谋v谋 at谋klar谋n bertaraf谋 zaten her zaman çok büyük bir sorundu"
陌srail'in uluslararas谋 hukuk kurallar谋n谋 ihlal etti臒ini vurgulayan K谋l谋ç, 艧u görü艧leri payla艧t谋:
"Gazze, hepimizin bildi臒i gibi çok küçük bir alan ve çok yo臒un bir nüfus var. Burada tam bir otoritenin olmamas谋, 陌srail'in ambargosu gibi nedenlerle zaten su temini ya da kat谋 ve s谋v谋 at谋klar谋n bertaraf谋 gibi meseleler her zaman çok büyük bir sorundu ama bu a臒谋r i艧galin getirmi艧 oldu臒u büyük ac谋lar ve ayn谋 zamanda tahribat bunu daha da içinden ç谋k谋lmaz hale getirdi. 陌srail'in temel amac谋 da zaten bu. Bugüne kadar insanl谋臒谋n kar艧谋la艧t谋臒谋 en yo臒un insan haklar谋 ihlallerinin, do臒rudan do臒ruya ya艧am hakk谋 ihlalinin ya艧and谋臒谋 bir yer Gazze."
Filistin'de at谋klar谋n hiçbir i艧lemden geçmeden y谋臒谋nlar halinde sokaklarda bulunmas谋, y谋k谋lan binalar谋n ard谋ndan kalan molozlar谋n kald谋r谋lamamas谋 gibi nedenlerin s谋tma, kolera, tifo, tifüs benzeri hastal谋klara yol açabilece臒i uyar谋s谋nda bulunan K谋l谋ç, bu durumu 陌srail'in, Filistinlilerin Gazze'de ya艧amas谋n谋 engellemek için ba艧latm谋艧 oldu臒u askeri operasyonunun bir parças谋 olarak de臒erlendirdi.
Sava艧谋n sona ermesiyle Gazze'deki ya艧am düzeninin yeniden olu艧mas谋, tar谋mla birlikte üretim yap谋lmaya ba艧lanmas谋 gibi durumlar谋n pek mümkün olmayaca臒谋 yönünde tahminler bulundu臒unu aktaran K谋l谋ç, "Geni艧 alanlar谋n tahribat谋 söz konusu. Konvansiyonel yöntemlerle bunu yap谋yorlar. 1949 Cenevre Sözle艧mesine ek 1 nolu 1977 tarihli protokolde de uzun vadeli etkisi olacak, yayg谋n ve nitelik olarak a臒谋r sonuçlar do臒uracak yöntemlerin yasakland谋臒谋n谋 görüyoruz. 陌srail, Gazze ve Bat谋 艦eria'da gasbetti臒i Filistin topraklar谋ndaki tar谋m alanlar谋nda gerçekle艧tirdi臒i bilinçli tahribat谋 7 Ekim 2023'ten önce de sürdürüyordu. 陌srail hem Bat谋 艦eria'y谋 hem de Gazze'yi tar谋m yap谋lamaz bir alana dönü艧türmeyi hedefliyor." diye konu艧tu.
Gazze'de önceki y谋llarda da at谋klar谋n bertaraf谋 konusunda çal谋艧malar yap谋ld谋臒谋n谋 ancak 陌srail'in s谋n谋rlamalar谋 nedeniyle at谋k sular谋n büyük k谋sm谋n谋n ar谋t谋lmadan denize veya topra臒a sal谋nd谋臒谋n谋 anlatan K谋l谋ç, sözlerini 艧öyle tamamlad谋:
"Toplu olarak devaml谋 艧ekilde kuzeyden güneye, güneyden bat谋ya, bat谋dan tekrar kuzeye sürülen ve çad谋rlarda ya艧ayan insan toplulu臒undan, milyonlardan bahsediyoruz. Ç谋kan at谋klar谋n bu dönemde herhangi bir 艧ekilde düzenlenmesinin mümkün olmayaca臒谋 kanaatindeyim. Çünkü zaten sabit bir yerleri de yok. Bu insanlar için 艧u an en önemli 艧ey ya艧amak yani yeterli g谋daya ula艧mak. Görüyoruz ki açl谋ktan ölen çocuklar, bebekler var. Bu da asl谋nda soyk谋r谋m谋 amaçlayan politikalar谋n bir sonucu. Hepsini bir bütün olarak 陌srail'in soyk谋r谋m politikas谋n谋n bir sonucu olarak görmekte fayda var."