

Türkiye Tarımsal Üretiminde Küresel İklim DeÄŸiÅŸikliÄŸine Uyumlu Sürdürülebilir Tarım Teknolojileri Platformu (S-ATP), tarım sektöründe küresel iklim deÄŸiÅŸikliÄŸine uyum saÄŸlayacak yenilikçi ve sürdürülebilir teknolojilerin geliÅŸtirilmesi, yaygınlaÅŸtırılması ve uygulanması amacıyla birçok üniversite, enstitü ve özel sektörden paydaÅŸlarla birlikte hayata geçirildi.
Platformun yürütücü kuruluÅŸlarından TÜBİTAK MAM tarafından baÅŸlatılan "Tarımsal Atıkların ve DüÅŸük Kaliteli Tarımsal Ürünlerin Katma DeÄŸerli Ürünlere DönüÅŸtürülmesi" projesi, tarlada kalan düÅŸük kaliteli atıkların gıda tedarik zincirine tekrar kazandırılmasını hedefliyor.
Projenin ayrıntıları hakkında AA muhabirinin sorularını yanıtlayan TÜBİTAK MAM Gıda İnovasyon Teknolojileri AraÅŸtırma Grubu Lideri ve gıda mühendisi Dr. İncinur Hasbay, meyve yetiÅŸtiriciliÄŸi ile ortaya çıkan ürünlerin atıklarının yeterli ölçüde deÄŸerlendirilemediÄŸi için israf olduÄŸunu söyledi.
Dünyada yıllık üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 30'unun atık olduÄŸunu belirten Hasbay, "Meyve yetiÅŸtiriciliÄŸinde çıkan atıklar ya hayvan yemi olarak deÄŸerlendiriliyor ya kompost haline getiriliyor ya da hiçbir ÅŸekilde deÄŸerlendirilemeyip boÅŸ bir araziye seriliyor ki bu da çevre kirliliÄŸine yol açıyor. Bizim amacımız ilk önce bu kayıpların önlenmesi, önlenemeyen atıkların ise katma deÄŸere dönüÅŸtürülmesi." dedi.
Hasbay, proje kapsamında tarlada kalan düÅŸük kaliteli, tüketiciye sunulamayacak, meyve suyu üretilemeyecek don yemiÅŸ ürünler veya gıda tedarik zincirinin çeÅŸitli aÅŸamalarından, örneÄŸin meyve suyu üretiminden kalan atıkların ileri dönüÅŸtürülmesi üzerinde çalıştıklarını kaydetti.
"Avokado üretimi yaygınlaşıyor, atık oluÅŸumu artıyor"
Hayvan yemi olarak ya da farklı bir alanda kullanılamaması nedeniyle projede özellikle turunçgil atıklarına yer verdiklerini, Türkiye'de avokado üretiminin giderek yaygınlaÅŸması ve atık oluÅŸumunun artması nedeniyle bu meyvenin atıklarını da katma deÄŸerli bir ürüne dönüÅŸtürmek için tercih ettiklerini vurgulayan Hasbay, 4 alt projeden oluÅŸan çalışmalarını ÅŸöyle özetledi:
"İlk projemiz turunçgil atıklarından uçucu yaÄŸ elde edilmesi. Bunu çevre dostu teknolojilerle yapacağız. İkinci projemiz yine turunçgil ve elma atıklarından pektin elde edilmesi. Kıvam verici bir madde elde edeceÄŸiz. Üçüncü projemiz avokado atıklarının deÄŸerlendirilmesi. Dördüncü projemizde de sıfır atığa giderken bütün bu atıkları deÄŸerlendirip biyogaz ve toprak iyileÅŸtirici ajan oluÅŸturacağız. Bunları deÄŸerlendirerek hem çevre kirliliÄŸini önleyeceÄŸiz hem de katma deÄŸere dönüÅŸtüreceÄŸiz. Bu çalışmaların sanayi ölçeÄŸine dönüÅŸebilecek prosesler geliÅŸtirilerek yürütülmesi, geliÅŸtirilen ürünlerin üretime geçmesi, ekonomiye ve gıda döngüsüne yeniden kazandırılması önemli."
AraÅŸtırma sürecinde çevre dostu teknolojiler kullandıklarına deÄŸinen Hasbay, bu sayede minimum su, enerji ve etanol (alkol) kullanarak sera gazı emisyonlarının ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin etkilerinin azaltılmasına katkı sunacaklarını ifade etti.
Maliyet ve çevre kirliliÄŸi açısından problem oluÅŸturması nedeniyle pektin üretiminde etanol kullanımını sıfırlamayı ya da minimize etmeyi hedeflediklerini dile getiren Hasbay, bunun çok uygulanmış ya da denenmiÅŸ bir yöntem olmadığını, çevre dostu olması açısından bu hedefi belirlediklerini anlattı.
Türkiye’ye deÄŸer katmak için çalışan araÅŸtırmacılarımızı destekliyoruz. Marmara AraÅŸtırma Merkezi tarafından yürütülen proje ile tarımsal atıklar çevre dostu teknolojilerle katma deÄŸerli ürünlere dönüÅŸtürülüyor.
— Mehmet Fatih KACIR (@mfatihkacir)
Projenin farklı bileÅŸenleriyle meyve atıklarından; çevre…
"Tam bir sıfır atık projesi olacak"
Projenin üçüncü çeyreÄŸini tamamladıkları bilgisini paylaÅŸan Hasbay, "Bundan sonraki süreçte atıklardan elde edeceÄŸimiz ürünleri en uygun koÅŸullarda minimum enerji, maksimum verim ve kaliteyle elde etmek için çalışacağız ve bunu elde ettikten sonra proseslerin sanayi ölçeÄŸinde uygulanabilir olmasına odaklanacağız." diye konuÅŸtu.
Projeyi sıfır atık prensibiyle tasarladıklarını anlatan Hasbay, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:
"Turunçgil atıklarından ilk projemizde uçucu yaÄŸlar, özellikle de limonel dediÄŸimiz uçucu yağı elde edeceÄŸiz. Onun atığını pektin eldesi, pektin atığını da biyogaz ve toprak iyileÅŸtirici ajan için kullanarak sıfır atığa doÄŸru gideceÄŸiz. İlk aÅŸamada projemizi böyle tasarladık. Sonrasında S-ATP platformunda yer alan örneÄŸin protein çalışacak olan ODTÜ'deki hocalarımızın atıklarını, tıbbi aromatik bitkiler çalışacak olan Marmara Üniversitesinden hocalarımızın atıklarını ve diÄŸer meyve sebze atıklarının hepsini toprak iyileÅŸtirici ajan ve biyogaz olarak dördüncü projemizde deÄŸerlendireceÄŸiz. Bu anlamda tam bir sıfır atık projesi olacak."
Projenin 2027'de sonuçlanacağını belirten Hasbay, proje tamamlandığında firma ortaklarıyla birlikte farklı destek programlarına yatırım için baÅŸvuracaklarını ve ürünlerin endüstriyel boyutta üretimi için çalışacaklarını sözlerine ekledi.