陌蝉迟补苍产耻濒
Fosil yak谋t kullan谋m谋na ba臒l谋 olarak ortaya 莽谋kan sera gazlar谋n谋n atmosferde birikerek d眉nyay谋 谋s谋tt谋臒谋 de臒erlendirmesinde bulunan 陌klim De臒i艧ikli臒i Ba艧kan谋 Prof. Dr. Halil Hasar, 枚zellikle sanayile艧me 枚ncesi d枚neme g枚re k眉resel ortalama s谋cakl谋kta ya艧anan art谋艧谋n iklim de臒i艧ikli臒ini tetikledi臒ini kaydetti.AA'n谋n fosil yak谋tlarla ilgili dosya haberinin ikinci b枚l眉m眉nde, fosil yak谋tlar谋n s谋cakl谋klara etkisi, T眉rkiye'deki fosil yak谋t t眉ketimi ve bu t眉ketimin azalt谋lmas谋na y枚nelik 莽al谋艧malar ele al谋nd谋.
T眉rkiye 陌statistik Kurumu (T脺陌K) taraf谋ndan a莽谋klanan T眉rkiye'nin sera gaz谋 emisyonu istatistiklerine g枚re, 2021'de 572 milyon ton olan karbondioksit e艧 de臒eri, 2022'de bir 枚nceki y谋la g枚re y眉zde 2,4 azalarak 558,3 milyon ton karbondioksit e艧 de臒eri olarak hesapland谋. Ki艧i ba艧谋 toplam sera gaz谋 emisyonu 2021'de 6,8 ton karbondioksit e艧 de臒eri iken 2022'de 6,6 ton karbondioksit e艧 de臒eri oldu.
Sera gaz谋 emisyonlar谋n谋n 2022'deki da臒谋l谋m谋na bak谋ld谋臒谋nda ilk s谋rada y眉zde 79,1 ile karbondioksit, ikinci s谋rada y眉zde 12,9 ile metan, 眉莽眉nc眉 s谋rada y眉zde 6,1 ile nitr枚z oksit, d枚rd眉nc眉 s谋rada y眉zde 1,9 ile florlu sera gazlar谋 bulunuyor.
Toplam sera gaz谋 emisyonlar谋nda 2022'de karbondioksit e艧 de臒eri olarak en b眉y眉k pay谋 y眉zde 71,8 ile enerji kaynakl谋 emisyonlar al谋rken bunu, s谋ras谋yla y眉zde 12,8 ile tar谋m, y眉zde 12,5 ile end眉striyel i艧lemler ve 眉r眉n kullan谋m谋 ve y眉zde 2,9 ile at谋k sekt枚r眉 takip ediyor.
Enerji sekt枚r眉 kaynakl谋 emisyonlar 2022'de bir 枚nceki y谋la oranla y眉zde 1,4 azald谋 ve 400,6 milyon ton karbondioksit e艧 de臒erine ula艧t谋. End眉striyel i艧lemler ve 眉r眉n kullan谋m谋na ba臒l谋 emisyonlar 2022'de bir 枚nceki y谋la g枚re y眉zde 6,4 azalarak 69,9 milyon ton karbondioksit e艧 de臒eri 枚l莽眉ld眉.
Tar谋m sekt枚r眉n眉n neden oldu臒u emisyonlar 2022'de bir 枚nceki y谋la k谋yasla y眉zde 5,1 azalarak 71,5 milyon ton karbondioksit e艧 de臒eri hesapland谋. At谋k sekt枚r眉nden kaynaklanan emisyonlar bir 枚nceki y谋la g枚re y眉zde 5,5 art谋艧 g枚stererek 16,3 milyon ton karbondioksit e艧 de臒erine ula艧t谋.
Toplam karbondioksit emisyonlar谋n谋n 2022'de y眉zde 32,6's谋 elektrik ve 谋s谋 眉retiminden olmak 眉zere y眉zde 86,6's谋 enerjiden, y眉zde 13,1'i end眉striyel i艧lemler ve 眉r眉n kullan谋m谋ndan, y眉zde 0,3'眉 tar谋m ve at谋k sekt枚rlerinden ortaya 莽谋kt谋. Metan emisyonlar谋n谋n y眉zde 60,5'i tar谋m, y眉zde 19,9'u enerji, 19,6's谋 at谋k, y眉zde 0,02'si end眉striyel i艧lemler ve kullan谋m谋ndan, nitr枚z oksit emisyonlar谋n谋n ise y眉zde 77,9'u tar谋m, y眉zde 11,2'si enerji, y眉zde 6,2'si at谋k ve y眉zde 4,6's谋 end眉striyel i艧lemler ve 眉r眉n kullan谋m谋ndan kaynakland谋.
T眉rkiye'nin iklim de臒i艧ikli臒iyle m眉cadelede uygulad谋臒谋 y枚ntemlere ve karbon azalt谋m politikalar谋na ili艧kin AA muhabirinin sorular谋n谋 yan谋tlayan 陌klim De臒i艧ikli臒i Ba艧kan谋 Prof. Dr. Halil Hasar, iklim de臒i艧ikli臒inin insanl谋臒谋n kar艧谋 kar艧谋ya oldu臒u en 枚ncelikli sorunlardan biri oldu臒u de臒erlendirmesinde bulundu.
Sanayi Devrimi'nden sonra makinele艧menin getirdi臒i sebep sonu莽 ili艧kisine dayal谋 olarak 眉retim ve t眉ketim dengesinin bozuldu臒unu belirten Hasar, "20. y眉zy谋l谋n ortalar谋ndan itibaren h谋zla art谋艧a ge莽en sera gaz谋 emisyonlar谋, g眉n眉m眉ze kadar 4 kattan fazla art谋艧 g枚sterdi. Emisyonlar, Kovid-19 salg谋n谋 s眉recinde d眉艧眉艧 ya艧am谋艧 ancak hemen sonra tarihin en y眉ksek seviyesine gelmi艧tir. Emisyonlardaki art谋艧谋n temel nedenleri k眉resel 枚l莽ekte artan kentle艧me ile birlikte end眉striyel ve tar谋msal faaliyetlerdeki b眉y眉me ve bu b眉y眉me ile do臒ru orant谋l谋 olarak fosil yak谋tlara dayal谋 enerji kullan谋m谋ndaki art谋艧t谋r." dedi.
- Sera etkisiyle en s谋cak y谋l ya艧and谋
Sera gazlar谋n谋n olumsuz etkisiyle d眉nyan谋n daha fazla 谋s谋nd谋臒谋n谋 ifade eden Hasar, bu 谋s谋nman谋n mevsimlerin de臒i艧imine, bu de臒i艧imin ise ola臒an眉st眉 hava olaylar谋na neden oldu臒unu kaydetti.
Atmosferdeki sera gaz谋 oran谋n谋n 4'te 3'眉n眉n karbondioksitten olu艧tu臒unu aktaran Hasar, 艧枚yle devam etti:
"陌nsan faaliyetleri sonucu tetiklenen iklim de臒i艧ikli臒i, fosil yak谋tlara dayal谋 enerji kullan谋m谋, sanayi ve arazi kullan谋m faaliyetleri sonucu ortaya 莽谋kan ba艧ta karbondioksit ve metan olmak 眉zere 莽e艧itli gazlar谋n atmosferde birikerek sera etkisine yol a莽mas谋yla olu艧ur. Sera etkisi sonucu d眉nyada 2023 y谋l谋 en s谋cak y谋l olarak kaydedilmi艧 ve k眉resel ortalama s谋cakl谋k sanayile艧me 枚ncesi d枚neme g枚re 1,45 derece art谋艧 g枚stermi艧tir. 陌klim de臒i艧ikli臒i nedeniyle farkl谋 ekosistemlerin do臒al d枚ng眉lerinde bozulma, biyo莽e艧itlilik kayb谋, deniz seviyelerinin y眉kselmesi, a艧谋r谋 hava olaylar谋 gibi olumsuz etkiler ortaya 莽谋km谋艧t谋r. Paris 陌klim Anla艧mas谋'yla k眉resel 谋s谋nmay谋 1,5 derece ile s谋n谋rl谋 tutmay谋 hedefliyoruz."
陌klim de臒i艧ikli臒i kaynakl谋 afetlerin toplam do臒al afetlerin y眉zde 91'ini olu艧turdu臒unu, D眉nya Meteoroloji 脰rg眉t眉n眉n (WMO) 1970-2019 d枚nemi verilerine g枚re kurakl谋k, f谋rt谋na, sel ve a艧谋r谋 y眉ksek s谋cakl谋臒谋n d眉nyadaki ilk 10 afet s谋ralamas谋nda en fazla can kayb谋na yol a莽anlar aras谋nda bulundu臒unu s枚yleyen Hasar, d眉nyada iklim de臒i艧ikli臒inin de etkisiyle son 40 y谋lda kurakl谋k vakalar谋n谋n iki kat谋na 莽谋kt谋臒谋n谋 ve kurakl谋臒谋n co臒rafi da臒谋l谋m谋n谋n da geni艧ledi臒ini bildirdi.
H眉k眉metleraras谋 陌klim De臒i艧ikli臒i Paneli (IPCC) taraf谋ndan mevcut politikalara dayal谋 haz谋rlanan senaryolarda, 2100'e kadar k眉resel s谋cakl谋k art谋艧谋n谋n 4,4 dereceyi bulabilece臒inin tahmin edildi臒ini anlatan Hasar, "Art谋k insanl谋臒谋n yar谋s谋, en az y谋lda bir kez su sorunuyla do臒rudan kar艧谋la艧谋yor. Y眉ksek s谋cakl谋klar ve 艧iddetli kurakl谋k nedeniyle pek 莽ok salg谋n 莽ok daha h谋zl谋 yay谋l谋yor. Yine s谋cakl谋k nedeniyle su krizi giderek derinle艧iyor, sa臒l谋kl谋 g谋daya ula艧谋m g眉nden g眉ne zorla艧谋yor. IPCC raporlar谋na g枚re, iklim de臒i艧ikli臒ine ba臒l谋 olarak g枚莽眉n bir t眉r uyum sa臒lama arac谋 olabilece臒i belirtiliyor. D眉nyada 4 milyara yak谋n insan iklim krizine kar艧谋 en k谋r谋lgan b枚lgelerde ya艧谋yor. Bu kadar insan谋n kitlesel bir g枚莽e ba艧lamas谋 nelere yol a莽ar, l眉tfen bir an i莽in tahayy眉l edin." diye konu艧tu.
T眉rkiye'nin Birle艧mi艧 Milletler 陌klim De臒i艧ikli臒i 脟er莽eve S枚zle艧mesi'ne (BM陌D脟S) taraf olarak iklim de臒i艧ikli臒i ile m眉cadelesini h谋zland谋rd谋臒谋n谋 ve Cumhurba艧kan谋 Recep Tayyip Erdo臒an'谋n ortaya koydu臒u 2053 Net S谋f谋r Emisyon ve Ye艧il Kalk谋nma Hedefleri'ni a莽谋klad谋臒谋n谋 hat谋rlatan Hasar, ge莽en y谋l nisan ay谋nda T眉rkiye'nin ilk G眉ncellenmi艧 Ulusal Katk谋 Beyan谋'n谋n (NDC) sunuldu臒unu, T眉rkiye'nin 2030'a y枚nelik emisyon azalt谋m hedefinin y眉zde 21'den y眉zde 41'e y眉kseltildi臒ini dile getirdi.
- T眉rkiye'nin yenilenebilir enerjideki g眉c眉 y眉kseli艧te
T眉rkiye'de ulusal emisyonlarda en b眉y眉k pay谋 alan enerji sekt枚r眉nde 2002'den bu yana yenilenebilir enerji kapasitesinin 5 kattan fazla art谋r谋larak 12 gigavattan 64 gigavata y眉kseltildi臒ini, toplam elektrik kurulu g眉c眉 i莽erisinde yenilenebilir enerji pay谋n谋n da y眉zde 38'den y眉zde 58'e 莽谋kar谋ld谋臒谋n谋 vurgulayan Hasar, s枚zlerini 艧枚yle tamamlad谋:
"G眉ne艧 enerjisi kurulu g眉c眉 son 10 y谋lda 74 kat art谋r谋larak 0,2 gigavattan 15 gigavata, r眉zgar enerjisi kurulu g眉c眉 ise 4,5 gigavattan 12,2 gigavata y眉kseltilmi艧tir. T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisimizde 莽al谋艧malar谋 devam eden 陌klim Kanunu ile ulusal iklim eyleminin yasal altyap谋s谋n谋 g眉莽lendirmeyi ve bu kapsamda ilgili kamu kurum ve kurulu艧lar谋n谋n g枚rev ve sorumluluklar谋n谋 belirlemeyi ama莽lamaktay谋z. Yine 陌klim Kanunu ile T眉rkiye'de bir Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulmas谋n谋 da hedefliyoruz. T眉rkiye olarak, 2053 net s谋f谋r hedefimiz do臒rultusunda Uzun D枚nemli 陌klim Stratejisi'ni (LTS) haz谋rl谋yoruz, COP29'da Birle艧mi艧 Milletlere sunaca臒谋z."