Milli 陌stihbarat Akademisinden Dr. Celal Erbay, T眉rkiye'nin nadir toprak elementleri rezervlerini ve bu alandaki potansiyel g眉c眉n眉 AA Analiz i莽in kaleme ald谋.
***
T眉rkiye son y谋llarda enerji politikalar谋nda 枚nemli ad谋mlar atarak yenilenebilir enerji kaynaklar谋na dayal谋 bir d枚n眉艧眉m s眉reci ba艧latt谋. Bu kapsamda T眉rkiye, g眉ne艧 ve r眉zgar enerjisi yat谋r谋mlar谋n谋 h谋zland谋rd谋. Yenilenebilir enerji 2024'眉n sonu itibar谋yla T眉rkiye鈥檔in toplam kurulu g眉莽 kapasitesinin yakla艧谋k y眉zde 60鈥櫮眓谋 olu艧turarak 68 gigavata ula艧t谋 ve bu oran Avrupa 眉lkeleriyle rekabet edecek seviyelere geldi. Bu geli艧meler, T眉rkiye鈥檔in s眉rd眉r眉lebilir enerji hedeflerine ula艧ma 莽abalar谋n谋 g眉莽lendiriyor.
T眉rkiye鈥檔in enerji d枚n眉艧眉m眉nde stratejik bir f谋rsat olarak de臒erlendirilen nadir toprak elementleri (NTE) bu d枚n眉艧眉m眉n s眉rd眉r眉lebilirli臒i a莽谋s谋ndan kritik bir rol oynuyor. Nadir toprak elementlerinin 枚zellikle r眉zgar t眉rbinleri ve elektrikli ara莽larda kullan谋m谋, bu elementleri yenilenebilir enerji d枚n眉艧眉m眉n眉n vazge莽ilmez bir unsuru yap谋yor. T眉rkiye, yakla艧谋k 694 milyon tonluk nadir toprak elementi rezerviyle, 脟in鈥檌n ard谋ndan d眉nyan谋n en b眉y眉k ikinci rezervine sahip 眉lkesi konumundad谋r. Bu durum, T眉rkiye鈥檔in hem enerji g眉venli臒i hem de ekonomik kalk谋nmas谋 a莽谋s谋ndan stratejik bir avantaja sahip oldu臒unu g枚steriyor.
T眉rkiye鈥檔in sahip oldu臒u NTE yenilenebilir enerji teknolojilerinde kritik rol oynayan elementlerden olu艧uyor. Bu elementler, r眉zgar t眉rbinleri ve elektrikli ara莽 motorlar谋 i莽in gerekli olan kal谋c谋 m谋knat谋slar谋n 眉retiminde kullan谋l谋yor. Beylikova sahas谋ndaki rezervler ve i艧leme tesisleri, T眉rkiye鈥檔in bu alandaki potansiyelini daha da g眉莽lendiriyor. Beylikova sahas谋nda Eti Maden taraf谋ndan kurulan pilot i艧leme tesisinin, y谋ll谋k 10 bin ton nadir toprak oksit 眉retim kapasitesine ula艧mas谋 bekleniyor. Bu 眉retim kapasitesinin artmas谋, T眉rkiye鈥檔in NTE maliyetlerinde ba臒谋ms谋z bir yap谋 kazanmas谋na ve uluslararas谋 pazarda rekabet avantaj谋 elde etmesine olanak sa臒layacakt谋r.
Uluslararas谋 Enerji Ajans谋na g枚re k眉resel 枚l莽ekte 脟in鈥檌n y眉zde 62 眉retim ve y眉zde 90 i艧leme pay谋yla hakim oldu臒u NTE pazar谋nda, T眉rkiye鈥檔in sahip oldu臒u rezervler hem k眉resel tedarik zincirine 莽e艧itlilik sa臒lama hem de stratejik bir alternatif olma potansiyeli ta艧谋yor. T眉rkiye, bu potansiyelini NTE katk谋l谋 眉r眉nler yoluyla y眉ksek katma de臒er yaratma f谋rsat谋na d枚n眉艧t眉rebilir. 脰zellikle kal谋c谋 m谋knat谋slar, enerji depolama sistemleri ve y眉ksek teknoloji gerektiren di臒er 眉r眉nlerin yerli 眉retimi bu kaynaklar谋n ekonomik getirisini olduk莽a art谋racakt谋r.
- R眉zgar t眉rbinlerinde ve elektrikli ara莽larda NTE kullan谋m谋 ve maliyetler
R眉zgar enerjisi, T眉rkiye'nin yenilenebilir enerji kaynaklar谋 aras谋nda en h谋zl谋 b眉y眉yen sekt枚rlerden biridir. 2024'眉n sonu itibar谋yla T眉rkiye鈥檔in toplam r眉zgar enerjisi kurulu g眉c眉 yakla艧谋k y眉zde 11'llik payla 12,6 gigavat seviyesine ula艧t谋. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan谋 Alparslan聽Bayraktar聽2035'e kadar toplam g眉ne艧 ve r眉zgar enerjisi kurulu g眉莽 hedefini 120 gigavat olarak a莽谋klad谋. Bu kapasitenin yakla艧谋k 50 gigavat谋n谋n ise r眉zgar enerjisi kurulu g眉c眉 olmas谋 bekleniyor. Bu b眉y眉me hedefi, r眉zgar t眉rbinlerinde kullan谋lacak olan kal谋c谋 m谋knat谋slar谋n 眉retimi i莽in b眉y眉k bir NTE talebi yarat谋yor.
T眉rkiye鈥檔in 2035'e kadar r眉zgar t眉rbinleri i莽in yakla艧谋k 11,7 kilo ton kal谋c谋 m谋knat谋s ihtiyac谋 olaca臒谋 枚ng枚r眉l眉yor. Bu m谋knat谋slar谋n maliyeti, kullan谋lan nadir toprak elementlerinin k眉resel piyasalardaki fiyatlar谋na ba臒l谋d谋r. Mevcut fiyat tahminlerine g枚re r眉zgar t眉rbinlerinde kullan谋lacak nadir toprak elementlerinin toplam maliyetinin 2035'e kadar 627 milyon dolar ile 882 milyon dolar aras谋nda olaca臒谋 d眉艧眉n眉l眉yor. T眉rkiye鈥檔in Beylikova gibi b眉y眉k rezervlere sahip sahalar谋n谋 etkin bir 艧ekilde kullanarak yerli 眉retim kapasitesini art谋rmas谋, bu maliyetleri 枚nemli 枚l莽眉de azaltacakt谋r. Yerli 眉retim, yaln谋zca ekonomik avantaj sa臒lamakla kalmay谋p ayn谋 zamanda enerji g眉venli臒ini destekleyerek T眉rkiye鈥檔in r眉zgar enerjisi sekt枚r眉nde ba臒谋ms谋z bir konum kazanmas谋na katk谋 sunacakt谋r.
Elektrikli ara莽lar, d眉艧眉k karbonlu ula艧谋m 莽枚z眉mlerinin 枚nc眉s眉 olarak h谋zla b眉y眉yen bir sekt枚r haline geldi. T眉rkiye'de 2024'te yakla艧谋k 100 bin elektrikli ara莽 sat谋艧谋 ger莽ekle艧tirildi ve bu say谋n谋n 2035'e kadar 1,8 ile 4,2 milyon aras谋nda bir seviyeye ula艧mas谋 bekleniyor. Elektrikli ara莽 motorlar谋nda kullan谋lan kal谋c谋 m谋knat谋slar, NTE talebinin en 枚nemli kaynaklar谋ndan biridir. Elektrikli ara莽lar谋n b眉y眉k bir k谋sm谋 i莽in ara莽 ba艧谋na yakla艧谋k 2 kilogram kal谋c谋 m谋knat谋s kullan谋ld谋臒谋 g枚z 枚n眉ne al谋nd谋臒谋nda, bu sekt枚r眉n gelecekteki NTE talebi olduk莽a y眉ksektir.
Bu do臒rultuda, d眉艧眉k talep ve fiyat senaryosuna g枚re T眉rkiye鈥檔in elektrikli ara莽 sekt枚r眉nde yakla艧谋k 2,85 kiloton kal谋c谋 m谋knat谋s ihtiyac谋 olu艧acak ve bu ihtiyac谋n maliyeti yakla艧谋k 461 milyon dolar olacakt谋r. 脰te yandan, y眉ksek talep ve fiyat senaryosunda, elektrikli ara莽 say谋s谋ndaki h谋zl谋 art谋艧a ba臒l谋 olarak 6,74 kiloton kal谋c谋 m谋knat谋s talebinin ortaya 莽谋kmas谋 ve bu talebin toplam maliyetinin yakla艧谋k 1,5 milyar dolar谋 bulmas谋 bekleniyor. T眉rkiye鈥檔in kendi rezervlerini i艧leyerek bu elementlerin 眉retiminde kendi kapasitesini art谋rmas谋, elektrikli ara莽 眉retiminde maliyet avantaj谋 sa臒layacakt谋r. Ayr谋ca bu durum, T眉rkiye鈥檔in elektrikli ara莽 sekt枚r眉nde daha rekabet莽i bir konuma gelmesine olanak tan谋yacakt谋r.
- T眉rkiye鈥檔in NTE k眉resel tedarik zincirindeki 枚nemi
D眉nya genelinde nadir toprak elementlerinin tedariki b眉y眉k 枚l莽眉de 脟in鈥檈 ba臒谋ml谋d谋r. 脟in, k眉resel NTE 眉retiminin yakla艧谋k y眉zde 62'sini ger莽ekle艧tiriyor ve i艧leme kapasitelerinde daha da y眉ksek bir paya sahip. Bu durum, d眉nya genelinde enerji teknolojileri ve y眉ksek teknoloji sekt枚rlerinde 枚nemli bir tedarik riski olu艧turuyor. T眉rkiye鈥檔in sahip oldu臒u NTE rezervleri, 脟in'e ba臒谋ml谋l谋臒a kar艧谋 alternatif bir kaynak sunma potansiyeli ta艧谋yor. 脰zellikle Beylikova sahas谋ndaki i艧leme tesisleriyle T眉rkiye鈥檔in, 脟in鈥檌n bu alandaki hakimiyetine kar艧谋 dengeleyici bir rol 眉stlenmesi bekleniyor.
Nadir toprak elementlerinin ham madde olarak ihra莽 edilmesi yerine i艧lenmi艧 u莽 眉r眉nlere d枚n眉艧t眉r眉lerek ihra莽 edilmesi, T眉rkiye ekonomisi i莽in daha y眉ksek katma de臒er yaratacakt谋r. R眉zgar t眉rbinleri ve elektrikli ara莽 motorlar谋nda kullan谋lan kal谋c谋 m谋knat谋slar谋n yerli 眉retimi, T眉rkiye鈥檔in yenilenebilir enerji sekt枚r眉nde maliyet avantaj谋 sa臒lamas谋na yard谋mc谋 olacakt谋r. Bunun yan谋 s谋ra, y眉ksek teknoloji 眉r眉nleri i莽in gerekli olan NTE bile艧enlerinin T眉rkiye鈥檇e 眉retilmesi, 眉lkenin uluslararas谋 pazarda rekabet g眉c眉n眉 art谋racakt谋r. T眉rkiye鈥檔in bu alandaki yat谋r谋mlar谋, yerli sanayi i莽in yeni i艧 imkanlar谋 yarat谋rken uluslararas谋 tedarik zincirinde daha g眉莽l眉 bir yer edinmesine katk谋da bulunacakt谋r.
T眉rkiye鈥檔in NTE rezervlerini verimli bir 艧ekilde kullanmas谋, enerji teknolojileri alan谋nda d谋艧a ba臒谋ml谋l谋臒谋n谋 da azaltacakt谋r. T眉rkiye yerli 眉retimle r眉zgar t眉rbinleri ve elektrikli ara莽 motorlar谋nda kullan谋lan kal谋c谋 m谋knat谋slar i莽in ithalata duyulan ihtiyac谋 minimuma indirecektir. Bu durum hem enerji g眉venli臒i hem de ekonomik istikrar a莽谋s谋ndan b眉y眉k 枚nem ta艧谋yor. Ayn谋 zamanda, nadir toprak elementlerinin i艧lenerek ihra莽 edilmesi, T眉rkiye鈥檡e 枚nemli bir d枚viz girdisi sa臒layarak ihracat gelirlerini art谋racak ve 眉lkenin uluslararas谋 ticaretteki konumunu g眉莽lendirecektir.
Sonu莽 olarak T眉rkiye, sahip oldu臒u 694 milyon tonluk NTE rezerviyle yenilenebilir enerji d枚n眉艧眉m眉nde ve d眉艧眉k karbonlu teknolojilerde liderlik potansiyeline sahiptir. R眉zgar t眉rbinleri ve elektrikli ara莽 sekt枚rlerinde artan kal谋c谋 m谋knat谋s ve NTE talebi, T眉rkiye鈥檔in bu alandaki stratejik 枚nemini daha da art谋r谋yor. 2035'e kadar her iki sekt枚rde de NTE kullan谋m谋ndan kaynaklanan toplam maliyetin 2 milyar dolar谋 a艧abilece臒i 枚ng枚r眉l眉yor. Ancak T眉rkiye鈥檔in yerli 眉retim kapasitesini art谋rmas谋yla bu maliyetlerin b眉y眉k bir k谋sm谋n谋 azaltarak hem yerli sanayiye hem de k眉resel pazara katk谋 sa臒lamas谋 bekleniyor. Bu do臒rultuda, T眉rkiye鈥檔in NTE kaynaklar谋n谋 etkin bir 艧ekilde de臒erlendirmesi, enerji g眉venli臒i, ekonomik kalk谋nma ve s眉rd眉r眉lebilirlik hedeflerine ula艧mas谋nda kritik bir rol oynayacakt谋r.