T眉rkiye, enerji g眉venli臒ini ve ba臒谋ms谋zl谋臒谋n谋 art谋rmak, ayn谋 zamanda b枚lgesel ve k眉resel enerji piyasalar谋nda 枚nemli bir akt枚r haline gelmek i莽in son y谋llarda stratejik ad谋mlar at谋yor. Karadeniz鈥檇e ke艧fedilen 710 milyar metrek眉p do臒al gaz rezervi, T眉rkiye鈥檔in d谋艧a ba臒谋ml谋l谋臒谋n谋 azaltmak i莽in 枚nemli bir ad谋md谋r. Ayn谋 zamanda, 2035 y谋l谋na kadar toplam 120 gigavat g眉ne艧 ve r眉zgar enerjisi kapasitesine ula艧ma hedefi, T眉rkiye鈥檡i yenilenebilir enerji alan谋nda lider 眉lkelerden biri haline getirecektir.
N眉kleer enerji projeleri de T眉rkiye鈥檔in enerji stratejisinin bir par莽as谋 olarak dikkati 莽ekiyor. Akkuyu N眉kleer G眉莽 Santrali鈥檔in 4,8 gigavatl谋k kapasitesinin devreye girmesi ve ilerleyen y谋llarda 眉lkemizin toplam n眉kleer kapasitenin 20 gigavata ula艧mas谋, T眉rkiye鈥檔in enerji 莽e艧itlili臒ini art谋racak ve karbonsuz enerji 眉retiminde 枚nemli bir rol oynayacakt谋r. T眉m bu yat谋r谋mlar, 眉lkemizin enerji arz g眉venli臒ini sa臒laman谋n yan谋 s谋ra maliyetleri d眉艧眉rerek rekabet g眉c眉n眉 art谋racakt谋r.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan谋 Alparslan Bayraktar enerji projelerinin hayata ge莽irilmesi noktas谋nda proaktif bir rol alarak 眉lkemizin enerji ba臒谋ms谋zl谋臒谋 yolunda emin ad谋mlarla ilerlemesine b眉y眉k bir katk谋 sa臒l谋yor.
Son d枚nemde T眉rkiye鈥檔in, uluslararas谋 enerji projelerinde bypass edilmeye 莽al谋艧谋ld谋臒谋 baz谋 durumlar dikkati 莽ekiyor. T眉rkiye鈥檔in enerji projelerinde bypass edilmek istenmesi, Bat谋'n谋n T眉rkiye鈥檡i enerji transit yollar谋nda devre d谋艧谋 b谋rakma stratejisinin bir par莽as谋 olarak de臒erlendirilebilir. T眉rkiye Do臒u Akdeniz鈥檇eki do臒al gaz kaynaklar谋na eri艧im haklar谋 konusunda G眉ney K谋br谋s Rum Y枚netimi ve Yunanistan ile anla艧mazl谋klar ya艧谋yor. Bu b枚lgedeki kaynaklar谋n kontrol眉 ve 眉lkemizin haklar谋n谋 koruma iste臒i, T眉rkiye鈥檔in enerji projelerinden bypass edilmesinin arkas谋ndaki en b眉y眉k etkenlerden biri olarak 枚n plana 莽谋k谋yor.
Do臒u Akdeniz do臒al gaz boru hatt谋 projeleri (EastMed) ve Hindistan-Orta Do臒u-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) gibi stratejik giri艧imlerde T眉rkiye鈥檔in bypass edilmek istenmesi, T眉rkiye鈥檔in b枚lgesel enerji politikas谋nda aktif bir strateji izlemesini gerektirdi. T眉rkiye, Afrika, Orta Asya ve K枚rfez 眉lkeleriyle enerji i艧birlikleri art谋rarak enerji diplomasisini g眉莽lendiriyor ve alternatif enerji projeleri geli艧tirilerek bu t眉r giri艧imlere kar艧谋l谋k veriyor. T眉rkiye Cumhurba艧kan谋 Recep Tayyip Erdo臒an'谋n K枚rfez 眉lkelerine yapt谋臒谋 ziyaretlerde enerji ba艧ta olmak 眉zere ikili uluslararas谋 anla艧malar imzalan谋rken benzer 莽al谋艧malar Afrika ve Orta Asya 眉lkeleri ile s眉rd眉r眉l眉yor. Yak谋n bir zamanda T眉rkiye, Irak, Katar ve Birle艧ik Arap Emirlikleri鈥檔in (BAE) dahil oldu臒u Kalk谋nma Yolu Projesi i莽in de anla艧malar imzaland谋. Proje, bin 200 kilometrelik demir ve karayolu ile Basra K枚rfezi鈥檔i T眉rkiye鈥檡e, T眉rkiye 眉zerinden de kesintisiz olarak Avrupa鈥檡a ba臒lamay谋 hedefliyor.
-T眉rkiye鈥檇e hidrojen 眉retim maliyetleri
T眉rkiye hem do臒al gaz hem de yenilenebilir enerji kaynaklar谋ndaki stratejik avantajlar谋yla enerji sekt枚r眉nde h谋zla b枚lgesel bir g眉莽 haline geliyor. Enerji kaynaklar谋ndaki 莽e艧itlilik ve yenilenebilir enerji kapasitesinin y眉ksekli臒i, T眉rkiye'yi hidrojen 眉retimi ve ihracat谋nda da 枚nemli bir akt枚r olma potansiyeline sahip k谋l谋yor. 脺lkemizin hayata ge莽irdi臒i b眉y眉k enerji projeleri, hidrojen 眉retim maliyetlerini d眉艧眉rerek hem i莽 piyasada hem de Avrupa鈥檇a cazip bir enerji tedarik莽isi olmas谋n谋 sa臒layacak ve T眉rkiye鈥檡i milyarlarca dolarl谋k hidrojen ticareti a莽谋s谋ndan 枚nemli bir merkez haline getirecektir. 2030 y谋l谋na gelindi臒inde Almanya鈥檔谋n y谋lda yakla艧谋k 1 milyon ton temiz hidrojen 眉retmesi ve 2-3 milyon ton hidrojen sat谋n almas谋 planlan谋yor. Bu ise y谋ll谋k 8-10 milyar dolarl谋k bir ticaret hacmi anlam谋na gelirken, hidrojen talebinin zamanla artmas谋yla bu rakamlar谋n katlanmas谋 bekleniyor. T眉rkiye, d眉艧眉k hidrojen 眉retimi ve ta艧谋ma maliyetleriyle bu ihtiyac谋 kar艧谋layabilecek nadir 眉lkelerden biridir.
T眉rkiye鈥檇e hidrojen 眉retim maliyetleri, 枚zellikle yenilenebilir enerji ve gelecekte devreye girecek n眉kleer g眉莽 santralleri sayesinde rekabet莽i seviyelerdedir. G眉ne艧 enerjisi tabanl谋 hidrojen (ye艧il) 眉retim maliyeti kilogram ba艧谋na 3,79-5,11 dolar olarak hesaplan谋rken, bu maliyetin 2035 y谋l谋nda kilogram ba艧谋na 2,4 dolar谋n alt谋na d眉艧mesi bekleniyor. Deniz 眉st眉 r眉zgar enerjisi projeleri ile hidrojen (ye艧il) 眉retim maliyetleri ise 枚zellikle 脟anakkale ve Bal谋kesir gibi b枚lgelerde kilogram ba艧谋na 4,13 dolar seviyesine kadar d眉艧眉yor. Ayr谋ca 眉lkemiz gelecekte 5 gigavat kurulu g眉ce ula艧may谋 hedefledi臒i K眉莽眉k Mod眉ler Reakt枚rler ile pembe hidrojen 眉retiminde 枚nemli bir avantaja sahip olacakt谋r. Bu t眉r reakt枚rlerden 眉retilecek hidrojen 眉retim maliyeti kilogram ba艧谋na 5-6,73 dolar aras谋nda de臒i艧iyor. Bir di臒er y枚ntem olan do臒al gazdan karbon yakalama ve depolama teknolojilerinin kullan谋ld谋臒谋 hidrojen (mavi) 眉retim maliyeti ise 眉lkemizde kilogram ba艧谋na 1,27-1,82 dolar seviyesine kadar d眉艧眉yor. Bu maliyetler, Avrupa鈥檡a hidrojen ihracat谋 i莽in T眉rkiye鈥檔in avantajl谋 bir 眉retim merkezi olabilece臒ini g枚sterir nitelikte.
T眉rkiye鈥檔in co臒rafi konumu, Avrupa鈥檡a hidrojen ta艧谋mada kritik bir avantaj sunuyor. Orta Do臒u鈥檇an Avrupa鈥檡a ta艧谋nacak hidrojen i莽in tahmin edilen kilogram ba艧谋na 1,2 dolar ta艧谋ma maliyetine k谋yasla, T眉rkiye 眉zerinden yap谋lacak bir koridorun maliyeti (kilogram ba艧谋na 0,9 dolar) 莽ok daha d眉艧眉k olacakt谋r. T眉rkiye'nin TANAP gibi projelerle mevcut do臒al gaz altyap谋s谋 ve co臒rafi yak谋nl谋臒谋, Avrupa'ya hidrojen ta艧谋mada daha k谋sa ve ekonomik bir rota sunuyor. Bu durum, T眉rkiye'nin Avrupa鈥檔谋n hidrojen talebini kar艧谋lamada kilit bir 眉lke olma potansiyelini art谋r谋yor.
- Orta Do臒u-T眉rkiye-Avrupa hidrojen koridoru
脺lkemizin yine bypass edilmek istendi臒i Orta Do臒u-Avrupa hidrojen koridoru son d枚nemde farkl谋 platformlarda g眉ndeme getiriliyor. Ancak Orta Do臒u鈥檇an do臒rudan Avrupa鈥檡a hidrojen ta艧谋mak i莽in uzun ve maliyetli boru hatlar谋 d枚艧enmesi gerekiyor. Oysa T眉rkiye hem Orta Do臒u hem de Avrupa aras谋nda do臒al bir k枚pr眉 i艧levi g枚r眉yor. Orta Do臒u鈥檇an T眉rkiye鈥檡e kara yoluyla veya mevcut boru hatlar谋 g眉zergah谋 眉zerinden hidrojen ta艧谋nabilir. Ard谋ndan T眉rkiye鈥檇en Avrupa鈥檡a daha k谋sa mesafelerde ve maliyet etkin bir 艧ekilde boru hatlar谋 in艧a edilebilir. Bu durum, toplam ta艧谋ma maliyetlerini 枚nemli 枚l莽眉de azaltacakt谋r. Orta Do臒u-T眉rkiye-Avrupa hatt谋 hem Orta Do臒u鈥檇a hem de T眉rkiye鈥檇e 眉retilen hidrojenin entegrasyonuna olanak tan谋r. Orta Do臒u鈥檇a 眉retilecek mavi ve ye艧il hidrojen, T眉rkiye鈥檔in yenilenebilir enerji kaynaklar谋 ile 眉retece臒i hidrojenle birle艧ebilir ve bu da Avrupa鈥檡a daha b眉y眉k hacimlerde hidrojen ihra莽 edilmesine imkan tan谋r.
Avrupa, enerji 莽e艧itlendirme ve ye艧il enerji hedeflerine ula艧mak i莽in g眉venilir ve s眉rekli bir hidrojen tedarikine ihtiya莽 duyuyor. Orta Do臒u-T眉rkiye-Avrupa koridoru, hem Orta Do臒u鈥檔un y眉ksek hidrojen 眉retim kapasitesini hem de T眉rkiye鈥檔in g眉venilir enerji altyap谋s谋n谋 kullanarak Avrupa鈥檡a s眉rekli hidrojen ak谋艧谋n谋 sa臒layabilir. T眉rkiye, bu koridorun merkezinde yer alarak enerji ge莽i艧inin liderlerinden biri haline gelebilir.
T眉rkiye, enerji sekt枚r眉nde att谋臒谋 stratejik ad谋mlarla hem b枚lgesel hem de k眉resel 枚l莽ekte kritik bir akt枚r olma yolunda ilerliyor. Karadeniz鈥檇eki do臒al gaz ke艧fi, yenilenebilir enerji ve n眉kleer yat谋r谋mlar, enerji g眉venli臒i ve d谋艧a ba臒谋ml谋l谋臒谋n azalt谋lmas谋 a莽谋s谋ndan b眉y眉k 枚nem ta艧谋yor. Hidrojen 眉retiminde sahip oldu臒u avantajlar, T眉rkiye鈥檡i Avrupa鈥檔谋n ye艧il enerji hedefleri do臒rultusunda kilit bir tedarik莽i haline getirebilir. Ayr谋ca T眉rkiye鈥檔in stratejik konumu, Avrupa鈥檡a daha ekonomik ve g眉venilir bir hidrojen koridoru sunuyor. Bu ba臒lamda, T眉rkiye鈥檔in enerji diplomasisini daha da g眉莽lendirerek, K枚rfez ve Orta Asya ile ikili i艧birliklerini art谋rmas谋 hem enerji arz g眉venli臒ini sa臒layacak hem de T眉rkiye鈥檡i k眉resel enerji ge莽i艧inde vazge莽ilmez bir ortak haline getirecektir.
[Dr. Celal Erbay, Milli 陌stihbarat Akademisi]
* Makalelerdeki fikirler yazar谋na aittir ve Anadolu Ajans谋n谋n editoryal politikas谋n谋 yans谋tmayabilir.