365bet体育在线世界杯

Küresel 谋s谋nman谋n deniz kaplumba臒alar谋n谋n cinsiyet, çiftle艧me ve yuvalama dönemlerine etkisine ili艧kin AA muhabirinin sorular谋n谋 yan谋tlayan Pamukkale Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Ana Bilim Dal谋 Ö臒retim Üyesi Prof. Dr. Eyüp Ba艧kale, Türkiye'de bat谋 sahillerinde caretta carretta ve do臒u sahillerinde ye艧il deniz kaplumba臒as谋 olmak üzere 2 tür deniz kaplumba臒as谋 oldu臒unu söyledi.

Ba艧kale, Türkiye'nin üreme ba艧ar谋s谋 ve yuvalama say谋s谋 olarak ye艧il deniz kaplumba臒as谋 türünde Akdeniz'de en iyi, caretta caretta türünde ise ikinci en iyi popülasyona sahip ülke oldu臒unu belirtti.

Türlerin cinsiyet kromozomunun bulunmad谋臒谋n谋 ve cinsiyeti belirleyen faktörün, kuluçka esnas谋nda maruz kal谋nan s谋cakl谋klar oldu臒unu kaydeden Ba艧kale, bu nedenle caretta carettalar谋n 45-50 santimetre, ye艧il deniz kaplumba臒alar谋n谋n ise 50-75 santimetre derinli臒e yumurtalar谋n谋 b谋rakt谋臒谋n谋 anlatt谋.

Ba艧kale, 60 günlük kuluçka döneminin 20 ila 40'谋nc谋 gününde yumurtalar谋n maruz kald谋klar谋 s谋cakl谋臒谋n, e艧ik de臒er olan 28,7 derecede olmas谋 durumunda yuvadan ç谋kan yavrular谋n yar谋s谋n谋n di艧i, yar谋s谋n谋n erkek, alt谋ndaki s谋cakl谋klarda erkek a臒谋rl谋kl谋, üstündeki s谋cakl谋kta ise di艧i a臒谋rl谋kl谋 oldu臒u bilgisini verdi.

Ba艧kale, 艧öyle devam etti:

"Son 6 y谋lda Patara kumsal谋nda yapt谋臒谋m çal谋艧malara göre s谋cakl谋k art谋艧lar谋 nedeniyle yuvalardan ç谋kan yavrular谋n, yüzde 80-90 oran谋nda di艧i oldu臒unu tespit ettik. Bu henüz popülasyonu etkileyen bir say谋 de臒il çünkü bu türler tek e艧li de臒il ancak ilerleyen zamanda a艧谋r谋 artacak di艧i popülasyonu, çiftle艧ecek erkek say谋s谋n谋n azalmas谋 olarak kar艧谋m谋za ç谋kacak."

En yüksek yuva say谋s谋 2024'te kaydedildi

S谋cakl谋k etkisinin sadece cinsiyet aç谋s谋ndan ele al谋nmamas谋 gerekti臒inden bahseden Ba艧kale, "Yuva içindeki s谋cakl谋k a艧谋r谋 artarak 32 derecenin üzerine ç谋kt谋臒谋nda embriyo ölümleriyle kar艧谋la艧maya ba艧l谋yoruz, bu küresel 谋s谋nman谋n korkutucu yönü. Biz d谋艧ar谋dan ne kadar korumaya alsak da, do臒a bize 'yavru kaplumba臒alar谋n yuva içerisinde geli艧mesi için gereken optimum s谋cakl谋臒谋 a艧t谋k' diyecek ve embriyo ölümleri ya da yuva içi ölümlerle popülasyonumuz azalacak." diye konu艧tu.

Deniz kaplumba臒alar谋n谋n, 1995-1996 y谋llar谋nda haziran谋n ba艧谋nda yumurta b谋rakmaya ba艧lad谋臒谋n谋 ancak bu tarihin son y谋llarda de臒i艧ti臒ini bildiren Ba艧kale, yuvalamalar谋n önce haziran ba艧谋ndan may谋s ay谋na, son 5-6 y谋ld谋r ise nisan ay谋n谋n sonuna kayd谋臒谋n谋 aktard谋.

Yavrular谋n yuvadan ç谋k谋艧lar谋n谋n 2010'lu y谋llarda 20-25 Temmuz oldu臒una i艧aret eden Ba艧kale, "陌lk yavru ç谋k谋艧lar谋 2023 y谋l谋nda 12-13 Temmuz'da, 2024 y谋l谋nda ise 8 Temmuz'da gerçekle艧ti. Son 30 y谋lda yuvalama ve yumurtadan ç谋kma süreleri ortalama 1 ay öne çekildi, bu bizim ezberimizi bozan bir durum." ifadelerini kulland谋.

Ba艧kale, Patara'da 1989-2000 aras谋nda ortalama 117 olan caretta caretta yuvas谋 say谋s谋n谋n, 2010-2018 aras谋nda ortalama 147'ye, 2019'da 286'ya, 2020'de 330'a, 2021'de 430'a ç谋kt谋臒谋n谋, 2022'de 286'ya dü艧mesinin ard谋ndan 2023'te 526'ya, 2024'te ise 604'e yükseldi臒ini vurgulad谋.

Deniz kaplumba臒alar谋n谋n son y谋llarda kuzeye göç ettiklerine ve Ku艧adas谋, Didim ve Çanakkale'de yuvalar tespit edilmeye ba艧land谋臒谋na de臒inen Ba艧kale, ayr谋ca 陌talya ve 陌spanya gibi ülkelerde daha önce hiç yuva olmayan alanlarda yuva kay谋tlar谋 al谋nmaya ba艧land谋臒谋n谋 sözlerine ekledi.

Deniz seviyesindeki yükselmenin etkileri

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Su艧ehri Timur Karabal Meslek Yüksekokulu Ö臒retim Üyesi Doç. Dr. Bekta艧 Sönmez, ye艧il deniz kaplumba臒alar谋yla ilgili Hatay Samanda臒'da 22 y谋ll谋k bir çal谋艧ma sürdürdüklerini, 2022'de 3-5 yuva varken 艧imdi 40 yuva saptad谋klar谋n谋 kaydetti.

Samanda臒'da 2016'da, s谋cakl谋臒谋n, yuvalardaki cinsiyet oranlar谋na etkisiyle ilgili tahmin çal谋艧malar谋 yürüttüklerini, yuvalar谋n yüzde 70'in üzerinde di艧i yavru üretti臒ini gördüklerini ve bu durumun sonraki y谋llarda s谋cakl谋klar谋n art谋艧谋yla birlikte devam etti臒ini anlatan Sönmez, sözlerini 艧öyle sürdürdü:

"Deniz kaplumba臒alar谋 120 milyon y谋ld谋r dünyada varl谋臒谋n谋 sürdürüyor, birçok yok olu艧u atlatm谋艧lar. S谋cakl谋klara belki uyum gösterebilir, belki 100-200 y谋l sonra uyum sa臒layamayarak yok olabilirler ancak cinsiyet oran谋 bak谋m谋ndan yap谋lan çal谋艧malar büyük ço臒unlu臒un di艧i oldu臒unu gösteriyor. Bu iklim de臒i艧ikli臒inin k谋sa vadedeki sonucu."

Sönmez, 2024'te ya艧anan a艧谋r谋 s谋cakl谋klar谋n etkilerini, ye艧il deniz kaplumba臒alar谋n谋n yuvalama tarihlerinin öne çekilmesi, cinsiyetlerinin etkilenmesi ve embriyo kay谋plar谋 olarak s谋ralad谋.

Yuva s谋cakl谋klar谋n谋n aylara göre farkl谋l谋klar gösterdi臒ini belirten Sönmez, "Nisan ay谋n谋n sonunda yap谋lan yuvan谋n s谋cakl谋臒谋 25 dereceden ba艧l谋yor, 60 günlük kuluçka süresinin sonunda 30 derecede bitiyor. Temmuzun sonunda yap谋lan yuvalarda bir bak谋yorsunuz, 30 derecelerde ba艧l谋yor, 33 derecelerde bitiyor." 艧eklinde konu艧tu.

Buzullar谋n erimesiyle deniz seviyesinin yükselme riskine dikkati çeken Sönmez, 艧u uyar谋larda bulundu:

"Samanda臒'da bir simülasyon çal谋艧mas谋 yapt谋k, deniz seviyesinde 0,48 santimetre, 0,63 santimetre ve 120 santimetre art谋艧谋n etkileri üzerine senaryolar olu艧turduk. En kötü senaryoda 2100 y谋l谋ndan sonra e臒er çevresel etkiler, iklim de臒i艧ikli臒i, 谋s谋nma bu 艧ekilde artarsa ve deniz seviyesi 120 santimetre yükselirse, ye艧il deniz kaplumba臒alar谋n谋n yuvalama alan谋 olan 14 kilometrelik Samanda臒 kumsal谋n谋n yüzde 35'i yok olabilir. Buzullar谋n erimesi, f谋rt谋nalar derken kumsal谋n yakla艧谋k yüzde 50'si tahrip olacak. Bu, iklim de臒i艧ikli臒inin habitat kayb谋na etkisidir."