

Suyun en çok tüketildiÄŸi sektör olan tarımda su tasarrufu için baÅŸvurulan yöntemlerden biri olan akıllı sulama, bitkinin ihtiyacı kadar suyun verilmesi ile sudan ve üretimden maksimum verimin elde edilmesi için geliÅŸtirilen sistemleri kapsıyor.
Bu sistemler üzerine çalışan E-Sular firmasının kurucu ortağı ve elektrik elektronik mühendisi Fatma AktaÅŸ, AA muhabirine, sürdürülebilir tarım, su ve gübre yönetiminde ileri teknolojik çözümler üzerine 5 yıldır aktif olarak sahada çalışmalar yaptıklarını, Türkiye ve Azerbaycan’da birçok çiftçiye hizmet verdiklerini, 2021'de İTÜ Çekirdek Kuluçka Merkezi ile yollarının kesiÅŸmesinin kendilerini çok ileriye taşıdığını söyledi.
Sulama, su yönetimi ve gübreleme gibi alanlarda kullanılabilecek yazılım ve yapay zeka çözümlerinin tarımın daha sürdürülebilir olmasına katkı saÄŸlayacağını kaydeden AktaÅŸ, Türkiye'deki su kullanımı verilerinin dijital tarımın yaygınlaÅŸmasının gerekliliÄŸini gösterdiÄŸini ifade etti.
DSİ verilerine göre Türkiye'nin toplam su hacminin 112 milyar metreküp, yıllık kiÅŸi başı su tüketiminin ise 1300 metreküp olduÄŸunu hatırlatan AktaÅŸ, su fakiri olma sınırının 1000 metreküp olduÄŸunu ve Türkiye'nin su fakiri olmaya doÄŸru gittiÄŸini, küresel ısınma ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi gibi faktörlerin de bu baskıyı artırdığını belirtti.
"Sanayi ve evlerde 1,5 yılda kullandığımız kadar suyu tarımda sadece 1 yılda israf ediyoruz"
Türkiye'de 1 yılda kullanılan 55 milyar metreküp suyun 45 milyar metreküpünün tarımda harcandığını vurgulayan AktaÅŸ, "Biz yanlış sulamadan dolayı 1 yılda bunun 25 milyar metreküpünü israf ediyoruz. Bunu ÅŸöyle somutlaÅŸtırırsak daha anlaşılır olacaktır; biz sanayi ve evlerde 1,5 yılda kullandığımız suyu tarımda sadece 1 yılda israf ediyoruz." dedi.
Yapay zeka destekli akıllı sulama sistemlerinin tarımda önemli avantajlar saÄŸladığını dile getiren AktaÅŸ, ÅŸöyle devam etti:
"Çiftçi ne kadar su kullanabileceÄŸini, bitkinin ne kadar suya ihtiyacı olduÄŸunu bu teknolojilerin saÄŸladığı verilerle analiz edebiliyor. Sistemdeki çeÅŸitli kayıp, kaçak, arıza durumlarını insanların manuel olarak tespit etmesi çok zor çünkü çok geniÅŸ alanlar ve bu geniÅŸ alanları insan kaynağı ile manuel olarak yönetmek zor. Gittikçe de daha çok zorlaşıyor. O yüzden buralara teknolojileri entegre ederek daha öngörülebilir, riskleri daha azaltıcı ve günün sonunda veriye dayalı kararlar verebileceÄŸi hatta aksiyon alabileceÄŸi sistemler sayesinde hem su kısmında hem de enerji bacağında ciddi anlamda tasarruf elde edebiliyorlar."
"Yüzde 30 ila yüzde 60 bandında bir verim saÄŸlıyor"
Tarım arazileri ve seralarda su ve enerji optimizasyonu için suyun çıktığı kaynaktan bitkiye ulaÅŸana kadarki süreci uçtan uca dijital hale getirerek yapay zeka teknolojileriyle buradaki verileri anlamlandırdıklarını ve çiftçilere daha verimli üretim imkanı sunduklarını anlatan AktaÅŸ, araziye gittiklerinde iÅŸe ilk olarak suyun kaynağını yönetmekle baÅŸladıklarını aktardı.
AktaÅŸ, "Akabinde arazi içine gittiÄŸimizde bazı arazilerde 20, 30 bazılarında yüzlerce, binlerce vana var. Bu vanaları yönetmek gerekiyor. Burada mesela bizim vana kontrol ünitelerimiz var. Otomatik ve verimli bir ÅŸekilde havuzun doldurulması gerekiyor. Bunun için havuz seviye sensörlerimiz var. ÇeÅŸitli toprak nem sensörlerimiz var, iklim istasyonu gibi sensörlerimiz var. Her arazinin de çiftçinin de ihtiyacına göre çeÅŸitli ürünler var. " diye konuÅŸtu.
Verinin ve yapay zekanın desteÄŸi ile "izle, öÄŸren, yönet" felsefesiyle maksimum verimi minimum kaynak yönetimi ile saÄŸlamaya çalıştıklarını dile getiren AktaÅŸ, sistemin verime ve tasarrufa yansımaları hakkında ÅŸunları söyledi:
"Mesela bir iÅŸletmemiz var. 7 ila 10 kuyusu var. Kuyusunu ve havuzunu yönetiyoruz. Sadece bir sezonda o proje çıktısında gözlemlediÄŸimiz enerji bacağında yüzde 30'a varan bir tasarruf saÄŸlamıştık. Sulama kısmında da doÄŸru zamanda yeteri kadar sulama yapıldığı için yüzde 30 ila yüzde 60 bandında bir verim saÄŸlıyor. Tarımın sadece su ve enerji deÄŸil iÅŸçilik gibi bir problemi de var ama uzaktan yönetebilir dijital teknolojiler, araziye gitmeyi minimize ettiÄŸi için oradaki maliyetleri de azaltmış oluyor."
Mobil uygulama ile akıllı sulama sensörleri uzaktan nasıl kontrol ediliyor?
GeliÅŸtirdikleri sensörlerle toprak nemi, sıcaklık, basınç, akış, tuzluluk ve pH deÄŸerlerinin anlık olarak takip edilebildiÄŸinden, aynı zamanda elde edilen bu verilerle bitkilerin su ihtiyaçlarını ve toprak kalitesini analiz ederek sulama süreçlerinin otomatik olarak yönetilebildiÄŸinden bahseden AktaÅŸ, ÅŸu bilgileri paylaÅŸtı:
"Kullanıcı mobil uygulamanın ara yüzüne girdiÄŸinde öncelikle arazisinde hangi cihazlar var, kaç vanası, sensörü, pompası var, onları görüyor. Sonra detaylar kısmına girdiÄŸinde hem anlık hem de geçmiÅŸe yönelik haftalık, aylık, yıllık veriler ve bolca grafikler var. Bunları raporlandırabiliyor, arazinin haritasını görebiliyor. Cihazların hepsini ekleyip anlık olarak takip edebiliyor. Bir de arka hesap bildirim sistemlerimiz var. Hani vanası açıldı, sulama baÅŸladı ve kapandı, pompası çalıştı diye. Çiftçi bunları uygulama içerisinden de görebiliyor. Aynı zamanda biz telegram üzerinden sürekli bildirim gönderiyoruz. Sistemler de zaten akıllı olup kendileri çalıştığı ve aksiyon alan sistemler olduÄŸu için 7/24 hiç uygulamaya girmeden de aslında süreci takip edebiliyoruz."
"(Bitkinin) İhtiyacı neyse verip gelecek yıl su ihtiyacından kısmıyorum"
Yapay zeka destekli sulama sistemini 1300 dekarlık Cevizli Bahçe adlı tarım iÅŸletmesinde kullanan Ziraat Mühendisi Gürcan Balcı, mobil uygulamasından da faydalandıkları sistemin kurulumunun ve kullanımının çok pratik olduÄŸunu söyledi.
Chandler ceviz aÄŸaçlarının bulunduÄŸu arazide 72 su vanası olduÄŸunu ve bu vanaların otonom olarak çalıştığını belirten Balcı, "Zaten en büyük ÅŸey tüketimde. Sulama kontrolümüzle biz bu nem deÄŸerlerini tansiyon metrelerle ölçtüÄŸümüzde su tüketimimizi de minimize etmeye çalışıyoruz. İhtiyacı neyse, 5 litreyse 5 litre verip gelecek yıl su ihtiyacımdan kısmıyorum. İhtiyaçlarımızı belirleyip bu ihtiyaçlar doÄŸrultusunda gidiyorum. Mobil uygulama çok basit, sade ve komple Türkçe. Vanalar, pompalar, kuyular, toprak analiz kısmı da var. Mesela iki havuzumuz var ve mobil uygulamada sadece bir tuÅŸa basıp kuyulardaki motorları kendi kendine çalıştırıp havuzumuzu doldurabiliyorum. Su istediÄŸim seviyeye geldiÄŸinde de sensör haber veriyor, pompalarımı kapatıyorum." ifadelerini kullandı.